Tham vọng đạt 90 thoả thuận trong 90 ngày, ông Trump mới chỉ có được… 1
Thông thường, một thỏa thuận thương mại mất nhiều năm để hoàn tất. Vậy các cuộc đàm phán hiện tại đang tiến triển ra sao?
Tham vọng 90 thỏa thuận trong 90 ngày
Từ khi nhậm chức vào tháng 1, Tổng thống Trump đã liên tục công bố các đợt áp thuế, là một phần trong nỗ lực toàn diện mà ông cho là nhằm đạt được các điều khoản thương mại có lợi hơn với các quốc gia khác. “Đây gọi là đàm phán”, ông phát biểu gần đây.
Đến tháng 4, các quan chức trong chính quyền tuyên bố sẽ ký kết thỏa thuận thương mại với tối đa 90 quốc gia trong vòng 90 ngày. Mục tiêu đầy tham vọng này được đưa ra sau khi ông Trump công bố, rồi sau đó rút lại một phần các mức thuế nhập khẩu cao chót vót. Trong một số trường hợp, thuế còn cao hơn giá bán buôn của hàng hóa.
Tuy nhiên, theo phân tích của The New York Times về các hiệp định thương mại lớn đang có hiệu lực với Hoa Kỳ, mục tiêu 90 ngày chỉ bằng 1/10 thời gian cần đến để đạt được một thỏa thuận thương mại. Trung bình, để một hiệp định đi từ giai đoạn đàm phán ban đầu đến khi được Tổng thống ký phê chuẩn, cần khoảng 917 ngày – tương đương gần 2,5 năm.
Tính đến thời điểm khoảng 60 ngày sau khi khởi động quá trình, ông Trump mới chỉ công bố được một thỏa thuận – với Vương quốc Anh, vốn không phải là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ.
Ông cũng thừa nhận các cuộc đàm phán với Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn. “Tôi rất quý Chủ tịch Tập của Trung Quốc, luôn như vậy, nhưng ông ấy RẤT CỨNG RẮN và CỰC KỲ KHÓ THƯƠNG THẢO!!!” – ông Trump viết trên Truth Social hôm thứ Tư. Tháng trước, hai nước đã đồng ý tạm thời giảm thuế nhập khẩu của nhau nhằm thể hiện thiện chí tiếp tục đàm phán.
Một phần kết quả mà Tổng thống có thể đạt được sẽ phụ thuộc vào cách định nghĩa một “thỏa thuận”.
>> Học giả Trung Quốc ồ ạt rời Mỹ: Chuyện gì đang xảy ra?
Thỏa thuận với Anh trên thực tế chỉ là một khung tham chiếu để bắt đầu đàm phán, theo bà Wendy Cutler – Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á và là cựu nhà đàm phán thương mại của Mỹ. Những gì được công bố chính thức từ hai bên chỉ tương đương với các điểm đàm phán dự kiến hơn là một cam kết cụ thể, bà nói.
Các thỏa thuận lớn thời kỳ đầu nhiệm kỳ
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã đạt được hai thỏa thuận thương mại lớn, cả hai đều được ký vào tháng 1 năm 2020. Một là Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA), phiên bản điều chỉnh của NAFTA – hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ từ những năm 1990, từng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình lại kinh tế khu vực.
USMCA là một thỏa thuận toàn diện và có ràng buộc pháp lý, được hình thành qua một quá trình dài và chính thức, theo các chuyên gia thương mại. Các hiệp định kiểu này thường bao quát mọi lĩnh vực thương mại giữa các quốc gia liên quan, và được đàm phán dưới sự tham vấn chặt chẽ với Quốc hội. Quá trình hoàn tất đòi hỏi không chỉ thương lượng mà còn phê chuẩn – tức sửa đổi hoặc ban hành luật ở mỗi quốc gia. Hiệp định được các nhà đàm phán ký trước, rồi Tổng thống ký thành luật để chính thức có hiệu lực tại Mỹ.
Thỏa thuận lớn thứ hai trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump là với Trung Quốc, diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến thương mại giữa hai nước. Khác với các thỏa thuận trước đó, hiệp định này xuất hiện sau khi ông Trump đe dọa áp thuế lên một số mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Phương pháp “áp thuế trước, đàm phán sau” này, theo bà Inu Manak – chuyên gia chính sách thương mại tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, chính là cách tiếp cận mà chính quyền hiện tại đang lặp lại.
Kết quả là một thỏa thuận không ràng buộc, được gọi là “Giai đoạn Một” (Phase One), không cần Quốc hội thông qua và có thể bị bất kỳ bên nào chấm dứt bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, quá trình đàm phán kéo dài gần 1 năm 9 tháng. Cuối cùng, Trung Quốc đã không thực hiện đầy đủ các cam kết mua hàng hóa Mỹ theo thỏa thuận.
Việc so sánh hai hiệp định thời kỳ đầu nhiệm kỳ của ông Trump cho thấy con đường đạt được thỏa thuận thường rất kéo dài và phức tạp. Nhiều thỏa thuận tạm thời – trong đó có những thỏa thuận 90 ngày – đã được thiết lập, rồi sau đó đổ vỡ khi các cuộc đàm phán rơi vào bế tắc, trong khi các đợt áp thuế liên tiếp khiến quan hệ ngoại giao giữa các nước thêm phần bất ổn.
Mục tiêu lớn, thực tế phũ phàng
Phân tích của The Times dựa trên mốc thời gian từ khi bắt đầu đàm phán đến khi Tổng thống ký kết, để tính độ dài của quá trình đàm phán các thỏa thuận lớn có hiệu lực từ năm 1985. Thời gian trung vị để một thỏa thuận được Tổng thống ký là hơn 900 ngày. (Một phân tích riêng do Viện Kinh tế Quốc tế Peterson công bố năm 2016 – sử dụng mốc ký kết bởi các đại diện quốc gia – cho thấy thời gian trung bình là hơn 570 ngày).
Với chỉ khoảng một tháng trước thời hạn tự đặt ra, khả năng đạt được mục tiêu của ông Trump đang bị đặt dấu hỏi lớn. Tuần trước, một tòa án thương mại Mỹ đã ra phán quyết rằng ông đã vượt thẩm quyền khi áp đặt các mức thuế vào tháng 4.
Hiện tại, các mức thuế vẫn còn hiệu lực sau khi một tòa phúc thẩm liên bang ban hành lệnh tạm hoãn. Tuy nhiên, trong lập luận của mình, chính phủ liên bang cho rằng phán quyết này có thể làm gián đoạn các cuộc đàm phán với các quốc gia khác và làm suy yếu đòn bẩy của Tổng thống.
Trong tuyên bố hôm thứ Tư, người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai cho biết các nhà đàm phán thương mại đang làm việc để đạt được các “thỏa thuận được cá nhân hóa với tốc độ ánh sáng” nhằm tạo sân chơi bình đẳng cho các ngành công nghiệp và người lao động Mỹ.
Tuy nhiên, trong các phát biểu gần đây, các quan chức Nhà Trắng đã âm thầm hạ thấp kỳ vọng về số lượng thỏa thuận đạt được.
Vào tháng 4, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã đưa ra con số dao động, nói rằng Mỹ sẽ đàm phán với khoảng 50 đến 70 quốc gia. Tháng trước, ông cho biết Mỹ đang thương lượng với 17 “đối tác thương mại quan trọng”, không bao gồm Trung Quốc.
“Tôi nghĩ khi chính quyền mới bắt đầu, họ tin rằng có thể thực hiện các thỏa thuận ràng buộc và có thể thực thi trong vòng 90 ngày, nhưng sau đó nhanh chóng nhận ra họ đã ôm đồm quá mức”, bà Cutler nhận định.
Chính quyền đã yêu cầu các đối tác đàm phán nộp đề xuất về những nhượng bộ thương mại mà họ sẵn sàng đưa ra trước ngày thứ Tư, với mục tiêu ký kết thỏa thuận trong vài tuần tới. Reuters là hãng tin đầu tiên đưa tin về thời hạn này.
Cách tiếp cận hiện tại có thể mang tính chiến lược, theo bà Manak. Một trong những lợi ích của việc không thực hiện các hiệp định toàn diện như USMCA là chính quyền có thể công bố các “chiến thắng nhỏ” trong thời gian ngắn hơn nhiều, bà nói.
“Điều đó có nghĩa là các hiệp định thương mại ngày nay không còn như trước nữa”, bà nói thêm. “Và không thể đảm bảo rằng bất kỳ cam kết nào từ phía Mỹ cũng sẽ được giữ nguyên trong dài hạn”.
Theo The New York Times
