Thay vì đốt bỏ, doanh nghiệp biến 200ha lá dứa ở Nghệ An, Thanh Hóa thành sợi vải

Một nhóm doanh nghiệp đang phối hợp thu gom lá từ 200ha vùng trồng dứa để chế biến thành vải sinh học, mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm thời trang thân thiện với môi trường.

Nhóm doanh nghiệp Việt thu gom lá dứa từ 200ha vùng trồng, biến phế phẩm thành vải sinh học để mở lối cho thời trang xanh. Ảnh: PinaLina

Tại sự kiện “Mặc Thơm” vừa diễn ra ở TP HCM, anh Trần Xuân Tuấn, thế hệ thứ hai trong một gia đình có hơn 30 năm gắn bó với cây dứa tại Thanh Hóa, chia sẻ: “Trước đây, tôi chưa từng nghĩ lá dứa lại có thể tách sợi, dệt thành vải và may thành chiếc áo mà mình đang mặc”.

>>Startup Việt tái sinh lá dứa thành vải cao cấp, hướng tới xuất khẩu

Anh Tuấn cùng nhiều nông hộ tại Thanh Hóa, Nghệ An, Kiên Giang đã tham gia dự án cung cấp lá dứa, hợp tác với các doanh nghiệp như Ecosoi, Trung Quy và Faslink để sản xuất vải sinh học. Theo Faslink, mỗi hecta dứa tham gia mô hình có thể giúp nông dân tăng thêm khoảng 60 triệu đồng thu nhập mỗi năm. Chị Lê Thị Nhung ở Nghệ An cho biết, sau ba năm bán lá dứa làm nguyên liệu kéo sợi, gia đình chị vừa bán được quả, vừa bán lá, chồi nên thu nhập khá hơn, ai nấy đều phấn khởi.

Hiện Việt Nam có khoảng 42.000ha trồng dứa, tập trung chủ yếu tại Thanh Hóa, Nghệ An, Ninh Bình và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Lượng lá dứa thải ra hàng năm ước tính gần 1,7 triệu tấn, lâu nay chủ yếu bị xem là phế phẩm. Ở Thanh Hóa, nhiều hộ như gia đình anh Tuấn thường dùng máy phay rồi đốt bỏ lá. Anh nói nếu không đốt thì cũng không biết phải xử lý sao với đống lá lớn như vậy.

Bà Trần Hoàng Phú Xuân, nhà sáng lập kiêm CEO Faslink, chia sẻ vải sợi dứa đã thu hút sự quan tâm của nhiều thương hiệu tại Việt Nam, Nhật Bản, Mỹ và châu Âu. Ảnh: Vnexpress

Chị Vũ Thị Liễu, nhà sáng lập kiêm CEO Ecosoi, người từng tham gia nhiều dự án môi trường của Bộ Tài nguyên và Môi trường, UNDP, Ngân hàng Thế giới, lý giải nguyên nhân. Theo chị, lá dứa có nhiều gai, rất cứng, chi phí nghiền để làm phân bón hay thức ăn chăn nuôi lại cao nên đa số nông dân chọn cách đốt. Việc này phát thải rất nhiều CO₂, chưa kể hóa chất có thể ngấm vào nước ngầm.

Năm 2021, Ecosoi bắt đầu phát triển máy tách xơ dứa, dần nâng cấp lên các phiên bản tự động, cho phép xử lý khối lượng lớn. Nhờ vậy, để sản xuất 1 tấn xơ dứa, cần khoảng 60 tấn lá tươi, giúp giảm hơn 17 tấn CO₂ do không còn đốt bỏ. Quy trình hoàn toàn cơ học, không dùng hóa chất.

Thời gian đầu, khi Ecosoi tiếp thị xơ dứa, nhiều người tỏ ra thích thú vì lạ và hay nhưng chưa ai mua, đơn giản vì họ không biết dùng để làm gì. Vì vậy, công ty tiếp tục nghiên cứu quy trình kéo sợi, dệt vải, phối hợp cùng nhà thiết kế Vũ Việt Hà để tạo ra các bộ sưu tập thời trang ứng dụng. Nhờ giới thiệu sản phẩm tại Nhật Bản, Thụy Sĩ và Anh, Ecosoi bắt đầu nhận được đơn hàng từ Nhật, Hàn Quốc, Mỹ và Hungary. Tuy nhiên, chỉ đến khi hợp tác với Faslink, đơn vị chuyên phát triển và cung cấp vải thân thiện môi trường, họ mới có những hợp đồng đầu tiên với đối tác trong nước.

Để xây dựng chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, Ecosoi, Faslink và Trung Quy cùng hình thành mô hình Open Innovation. Theo đó, sợi xơ dứa của Ecosoi được pha trộn với cotton rồi đưa vào quy trình dệt tại Trung Quy, công ty sở hữu các chứng nhận quốc tế như GRS, GOTS, Oeko-Tex. So với chất liệu tổng hợp truyền thống, việc sản xuất một tấn sợi tại đây chỉ tiêu tốn khoảng 280 kWh điện, 23 m³ nước và không phát sinh vi nhựa.

Ban đầu, vải xơ dứa khá thô cứng. Ông Trần Văn Quy, CEO Trung Quy, cho biết doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ lý, hóa, không dùng hóa chất để làm mềm sợi, kiểm soát độ co rút dưới 5%, tạo cảm giác mềm mại như vải lanh, dễ chịu và hoàn toàn phân hủy sinh học. Dòng sản phẩm này được đặt tên là PinaLina.

Trong chuỗi giá trị, Faslink đảm nhiệm vai trò điều phối, nghiên cứu chất liệu, định hướng thiết kế, xây dựng thương hiệu và tìm kiếm khách hàng. Bà Trần Hoàng Phú Xuân, nhà sáng lập kiêm CEO Faslink, chia sẻ vải sợi dứa đã thu hút sự quan tâm của nhiều thương hiệu tại Việt Nam, Nhật Bản, Mỹ và châu Âu. Hiện có ba thương hiệu thời trang nội địa đang thử nghiệm để chuẩn bị đưa loại vải này vào bộ sưu tập 2025-2026, đồng thời một tập đoàn lớn trong ngành xây dựng cũng đã đặt hàng đồng phục từ chất liệu này. Dự kiến, các sản phẩm quần áo, phụ kiện làm từ vải sợi dứa sẽ có mặt trên thị trường vào tháng 8 và 9 tới.

Dù vậy, để sản phẩm thời trang xanh này chinh phục người tiêu dùng quốc tế, chuỗi giá trị vẫn cần nỗ lực nhiều hơn trong tiếp thị và xây dựng niềm tin. Bên cạnh việc mở rộng hợp tác với các nhà thiết kế, thương hiệu, nhà bán lẻ, Faslink còn hướng tới phát triển hệ sinh thái sản phẩm tiêu dùng cuối. Bộ sưu tập đầu tiên mang tên Mặc Thơm đang được trưng bày tại TP HCM, dự kiến ra mắt tại Mỹ trong tháng này và Nhật Bản vào tháng 10.

Bà Xuân nói công ty luôn trăn trở làm sao có thể bảo hộ toàn bộ quá trình sản xuất từ nguyên liệu đầu vào cho đến thành phẩm cuối cùng. Faslink đang dự định ứng dụng công nghệ blockchain để truy xuất chuỗi cung ứng theo chuẩn LCA, tức đánh giá vòng đời sản phẩm. Khi sở hữu LCA, họ có thể tự tin tiến vào bất kỳ thị trường nào, khách hàng cũng an tâm khi lựa chọn.

>>Câu chuyện kỳ diệu từ quán bar đến nhà máy, biến lá dứa bỏ đi thành sợi vải di sản Việt Nam