Thủ tướng Nhật phá vỡ tiền lệ, Trung Quốc ra cảnh báo khẩn
Trung Quốc vừa đưa ra cảnh báo mạnh mẽ, khuyên công dân tránh đi du lịch Nhật Bản trong thời gian tới, động thái đáp trả đáng chú ý đầu tiên của Bắc Kinh sau khi Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi ám chỉ Tokyo có thể can dự quân sự nếu Trung Quốc dùng vũ lực với Đài Loan.
Trong thông cáo ngày 14/11, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cáo buộc các nhà lãnh đạo Nhật Bản “đưa ra những phát ngôn mang tính khiêu khích trắng trợn về vấn đề Đài Loan”, làm tổn hại nghiêm trọng bầu không khí giao lưu nhân dân giữa hai nước và “gây rủi ro lớn” đối với an toàn của công dân Trung Quốc tại Nhật Bản.
“Bộ Ngoại giao và Đại sứ quán, Lãnh sự quán Trung Quốc tại Nhật Bản trịnh trọng nhắc nhở công dân Trung Quốc tránh đến Nhật Bản trong tương lai gần”, thông cáo nêu.
Tuyên bố phá vỡ tiền lệ của Takaichi
Ngày 7/11, Thủ tướng Takaichi đã phá vỡ thông lệ kéo dài nhiều năm khi gợi ý trước quốc hội rằng Nhật Bản có thể hỗ trợ quân sự cho Đài Loan trong một số “kịch bản xấu nhất”, như việc Trung Quốc tấn công hoặc phong tỏa hòn đảo này.
Bà cho rằng nếu Trung Quốc sử dụng chiến hạm và thực hiện phong tỏa bằng vũ lực, tình huống đó “bằng mọi thước đo đều có thể được coi là tình huống đe dọa sự tồn vong” của Nhật Bản, đủ điều kiện để Lực lượng Phòng vệ được kích hoạt quyền phòng vệ tập thể.
Bắc Kinh nhiều lần yêu cầu bà Takaichi rút lại phát biểu, song bà từ chối. Đầu tuần này, Takaichi chỉ “mềm hóa” khi nói rằng bà không có ý mâu thuẫn với lập trường trước đây của Tokyo, vốn cố tình giữ mơ hồ về cách Nhật Bản sẽ phản ứng nếu Trung Quốc hành động quân sự với Đài Loan.
Tuy vậy, điều này không làm dịu căng thẳng với Trung Quốc, quốc gia coi Đài Loan là “lợi ích cốt lõi của các lợi ích cốt lõi”.
Bắc Kinh triệu tập đại sứ Nhật với động thái “hiếm gặp”
Tối ngày 13/11, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tôn Vệ Đông đã “triệu tập theo chỉ thị” Đại sứ Nhật Kenji Kanasugi để đưa ra “phản đối nghiêm khắc” về phát biểu “sai lầm” của Takaichi, theo tờ Global Times.
Tờ báo mô tả đây là “hành động ngoại giao cực kỳ bất thường” và mức độ cảnh cáo “chưa từng có”.
“Trong lịch sử ngoại giao Trung Quốc, cụm từ ‘triệu kiến theo chỉ thị’ là vô cùng hiếm, mang tính nghiêm trọng và quyền hạn đặc biệt,” bài xã luận cho biết. “Đây không phải liên lạc thông thường mà là lời cảnh báo ở cấp cao và cứng rắn. Tokyo cần nhận thức rõ và lập tức sửa sai, rút lại các phát ngôn mang tính thù địch.”
Đòn đáp trả đầu tiên
Việc Trung Quốc khuyến cáo công dân tránh đến Nhật có thể gây ảnh hưởng lớn đến ngành du lịch nước này, bởi du khách Trung Quốc chiếm gần 25% lượng khách quốc tế. Trong 9 tháng đầu năm, Nhật đón gần 7,5 triệu lượt khách từ Trung Quốc đại lục.
Trung Quốc từng nhiều lần sử dụng “đòn bẩy kinh tế” để gây sức ép với Tokyo. Năm 2010, nước này bị cho là đã ngừng không chính thức xuất khẩu đất hiếm sang Nhật khi tranh chấp bùng phát quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.
Cùng ngày thứ Sáu, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cảnh báo Nhật Bản không được can thiệp quân sự vào vấn đề Đài Loan.
“Nếu phía Nhật không rút kinh nghiệm lịch sử, dám mạo hiểm hoặc sử dụng vũ lực can thiệp vào vấn đề Đài Loan, họ sẽ phải chịu thất bại nặng nề trước Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc và trả giá đắt”, người phát ngôn Giang Binh tuyên bố.
Nhật báo Nhân Dân, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, cũng nhận định đây là lần đầu tiên trong 80 năm một lãnh đạo Nhật đưa ra “đe dọa quân sự nhằm vào Trung Quốc”.
Hôm thứ Năm, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến cảnh báo mọi nỗ lực can thiệp vũ trang của Nhật vào eo biển Đài Loan “sẽ bị coi là hành động xâm lược và chắc chắn vấp phải phản ứng mạnh mẽ”.
Quan hệ mong manh nhưng vẫn cần giữ ổn định
Nhật Bản chuyển công nhận ngoại giao từ Đài Bắc sang Bắc Kinh từ năm 1972 nhưng vẫn duy trì quan hệ không chính thức chặt chẽ với Đài Loan. Những năm gần đây, Tokyo ngày càng lớn tiếng hơn về các mối lo ngại an ninh liên quan Đài Loan khi Trung Quốc đẩy mạnh hoạt động tập trận quanh đảo.
Trong những năm gần đây, nhiều quan chức cấp cao Nhật cho rằng khủng hoảng ở Đài Loan cũng sẽ là “tình huống khẩn cấp của Nhật Bản”, quan điểm được xem là một trong những động lực thúc đẩy Tokyo tăng cường mạnh mẽ năng lực quốc phòng.
Dù vậy, cả hai nước vẫn cố duy trì ổn định, với việc Chủ tịch Tập Cận Bình và Takaichi cuối tháng trước đều nhấn mạnh mong muốn xây dựng “quan hệ hợp tác dựa trên lợi ích chiến lược chung”.
