Trưởng Ban Chính sách Chiến lược: Kinh tế Việt Nam tăng trưởng dưới tiềm năng, còn dựa nhiều vào chiều rộng
Về mô hình tăng trưởng kinh tế ở thời điểm hiện tại, Trưởng Ban chính sách chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị khẳng định tăng trưởng kinh tế nước ta vẫn chủ yếu theo chiều rộng, dưới mức tiềm năng và tốc độ có xu hướng giảm dần.
Việt Nam đã trở thành nền kinh tế năng động
Tại Diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam 2025 với chủ đề: "Sức bật kinh tế Việt Nam: từ nội lực tới chuỗi giá trị toàn cầu", Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị khẳng định sau gần 40 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử và rất đáng tự hào.
Từ một đất nước nghèo nàn, lạc hậu, có thu nhập bình quân đầu người thấp, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế năng động, phát triển nhanh, quy mô GDP tăng trưởng vượt bậc và thu nhập bình quân đầu người tăng đáng kể.
Cụ thể, Việt Nam đã thuộc nhóm quốc gia có thu nhập trung bình từ năm 2008 và dự kiến thuộc nhóm quốc gia có thu nhập trung bình cao vào cuối năm nay. Quy mô GDP của Việt Nam ước năm 2025 đứng thứ tư ASEAN và thứ 32 thế giới và nằm trong nhóm 20 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất toàn cầu. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng lên.
Tuy nhiên, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cũng thẳng thắn nhìn nhận, tăng trưởng kinh tế nước ta vẫn chủ yếu theo chiều rộng, dưới mức tiềm năng và tốc độ có xu hướng giảm dần. Mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam còn bất cập và dần tới hạn, thể hiện qua một số chỉ báo.
Thứ nhất, chất lượng tăng trưởng: Tăng trưởng dựa nhiều vào vốn, khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, trong khi đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) còn thấp so với các nước công nghiệp. Năng suất lao động có cải thiện nhưng chậm.
Thứ hai, cơ cấu kinh tế: Công nghiệp gia công, lắp ráp chiếm ưu thế, giá trị gia tăng thấp, phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu và công nghệ. Kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tri thức phát triển chậm so với tiềm năng.
Thứ ba, dấu hiệu về môi trường đầu tư và cạnh tranh: Lợi thế dân số vàng đang thu hẹp, lợi thế chi phí lao động thấp dần mất tác dụng, trong khi năng suất chưa bứt phá, đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ chưa thực sự trở thành động lực chính của tăng trưởng.
Bên cạnh đó, kinh tế vẫn dựa nhiều vào FDI thâm dụng vốn, chưa tạo nhiều đột phá về công nghệ và năng suất, giá trị gia tăng thấp, tỷ lệ nội địa hóa thấp, liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và FDI chưa bền chặt. Ngoài ra các mô hình kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế không gian cận biên hay kinh tế tầm thấp vẫn chưa trở thành động lực đủ mạnh.
Trong khi đó, tình hình thế giới biến động phức tạp, cạnh tranh thương mại, cạnh tranh công nghệ gay gắt. Các tiêu chuẩn quốc tế mới về thương mại và môi trường tạo ra nhiều thách thức cho sản xuất, xuất khẩu, tác động đến tăng trưởng khi một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam.
Thực hiện đồng bộ 4 giải pháp chiến lược
Từ thực tiễn này, ông Nghị cho rằng để thực hiện hai mục tiêu chiến lược đến năm 2030 và năm 2045, đặt ra yêu cầu cấp bách phải xây dựng mô hình tăng trưởng mới, làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống, khai mở những mô hình kinh tế mới, các động lực mới dựa trên tri thức, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và sức mạnh nội sinh của dân tộc. Phát huy tốt nhất các khu vực kinh tế, các ngành kinh tế, các không gian kinh tế và phải quan tâm cả góc độ tổng cung và tổng cầu của nền kinh tế.
Để đạt tăng trưởng bền vững và hai con số trong giai đoạn tới, đồng thời thực hiện các Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị ban hành gần đây để nâng cao năng lực nội sinh, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, tạo sức bật cho kinh tế Việt Nam, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương nhấn mạnh 4 định hướng trọng tâm cần tập trung trao đổi thảo luận tại diễn đàn.
Thứ nhất, cần làm mới các động lực tăng trưởng kinh tế truyền thống. Trong đó, cần làm rõ dư địa có thể khai thác để đạt mục tiêu đặt ra trong thời gian tới đối với xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng.
Thứ hai, kiến tạo động lực tăng trưởng mới. Trong đó tập trung phát triển và ứng dụng các mô hình kinh tế mới, các ngành kinh tế mới và các không gian phát triển mới để tạo sức bật nội lực cho tăng trưởng kinh tế.
Thứ ba, phát huy nội lực và tăng cường mối liên kết giữa các khu vực kinh tế và giữa các doanh nghiệp.
Thứ tư, giải pháp để kết hợp thúc đẩy mở rộng phạm vi, quy mô gắn với tăng trưởng nhanh giá trị gia tăng ở tất cả các ngành nông nghiệp, công nghiệp và xây dựng, dịch vụ.
