Từ ngày 1/1/2026, dự kiến thêm 4 trường hợp Nhà nước thu hồi đất

Bộ Nông nghiệp và Môi trường soạn thảo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, dự kiến có hiệu lực từ 1/1/2026.

Theo nội dung dự thảo, Bộ đề xuất bổ sung một số trường hợp Nhà nước được thu hồi đất nhằm đáp ứng yêu cầu quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Cụ thể, Nhà nước có thể thu hồi đất để xây dựng cơ sở cai nghiện ma túy thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, nhằm phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, giải quyết "điểm nghẽn" thể chế đã được nêu tại Thông báo số 08-TB/BCĐTW ngày 8/8/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện pháp luật.

Dự thảo cũng bổ sung các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm các dự án đầu tư công khẩn cấp, dự án trong khu thương mại tự do, trung tâm tài chính quốc tế. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, đây là những dự án có quy mô lớn, mang tính động lực cho tăng trưởng kinh tế và đóng góp đáng kể cho ngân sách, nhưng hiện chưa có quy định cụ thể về cơ chế thu hồi đất, dẫn đến nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai.

Một nội dung đáng chú ý khác là đề xuất cơ chế thu hồi phần diện tích đất còn lại khi nhà đầu tư đã thỏa thuận được ít nhất 75% diện tích và số lượng người sử dụng đất. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh sẽ xem xét, thông qua việc thu hồi phần đất còn lại để giao hoặc cho thuê đất cho nhà đầu tư. Quy định này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ tình trạng "dự án treo" kéo dài do vướng mắc trong khâu thỏa thuận bồi thường, gây lãng phí tài nguyên đất và ảnh hưởng tiến độ đầu tư.

Ngoài ra, Bộ còn đề xuất thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán cho các dự án theo hình thức Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (BT), cũng như tạo quỹ đất cho thuê nhằm duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh của tổ chức bị thu hồi đất. Việc này nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa Luật Đất đai 2024 và quy định về đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Về điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế - xã hội, dự thảo nêu rõ: việc thu hồi chỉ được tiến hành sau khi phương án bồi thường, hỗ trợ và bố trí tái định cư đã được phê duyệt, trừ một số trường hợp đặc biệt. Cụ thể, có thể tiến hành thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường nếu phương án đã được niêm yết công khai và có trên 75% người sử dụng đất đồng thuận, hoặc đối với các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp.

Bên cạnh đó, dự thảo cho phép thu hồi đất trước khi hoàn thành bố trí tái định cư đối với các dự án đầu tư công khẩn cấp, dự án tái định cư tại chỗ hoặc dự án có tái định cư theo tuyến công trình chính. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ quy định cụ thể thời gian, địa điểm và kinh phí tạm cư cho các hộ dân thuộc diện thu hồi đất trong giai đoạn này.