Vì sao chống hàng giả vẫn là bài toán nan giải ở Việt Nam?

Sáng 9/10, Bộ Công Thương đã tổ chức Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt”. Khi nói về tình trạng hàng giả, hàng nhái vẫn tràn lan, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước nhận định một trong những nút thắt chính là yêu cầu phải chứng minh bằng pháp luật chứ không thể xử lý chỉ dựa trên “cảm quan”.

Khi lực lượng chức năng phát hiện quần áo, túi xách hay giày dép nghi nhái thương hiệu, họ phải mời đại diện chủ sở hữu thương hiệu tới xác nhận. Nếu doanh nghiệp không hợp tác trong 24–48 giờ, hồ sơ khó chuyển sang xử lý tiếp theo. Với dược phẩm, mỹ phẩm hay thực phẩm chức năng, cơ quan quản lý còn phải đưa mẫu đi xét nghiệm mới kết luận.

Bản chất phức tạp của chuỗi cung ứng hiện đại làm vấn đề thêm nan giải. Nhiều sản phẩm giả được đóng gói tinh vi, nhập lậu hoặc đội nhãn mác nội địa (ví dụ nông sản nhập lậu gắn mác Việt), khiến việc truy xuất nguồn gốc và truy trách nhiệm gặp khó.

Đồng thời, kênh bán hàng trực tuyến với quy mô lớn, đa tài khoản và công cụ tiếp thị mạnh mẽ khiến hàng giả lan nhanh, khó khoanh vùng. Một số nền tảng nước ngoài cũng chịu áp lực phải đăng ký tuân thủ pháp luật Việt Nam sau lo ngại về việc làm tăng nguồn hàng không rõ xuất xứ.

Dù khó khăn, chính quyền vẫn không bỏ lỡ vấn đề. Các chiến dịch kiểm tra, thu giữ lớn vẫn diễn ra, đôi khi thu được hàng ngàn sản phẩm giả trong các đợt truy quét. Các cơ quan thị trường báo cáo hàng nghìn vi phạm và hàng chục tỷ đồng tiền phạt.

Tuy nhiên, hệ quả thực tế trên thị trường vẫn còn đáng lo. Điều này phản ánh rằng biện pháp hành chính, truy quét theo kiểu manh mún chưa đủ để dập tắt nguồn cung hàng giả.

Trong bối cảnh đó, giải pháp được nhắc tới nhiều tại diễn đàn là ứng dụng công nghệ, đặc biệt là mã QR, blockchain và hệ thống “hộ chiếu minh bạch” cho sản phẩm.

Khi sản phẩm mang mã truy xuất nguồn gốc đáng tin cậy, lực lượng quản lý có thể xác minh nhanh gốc gác mà không cần chờ đại diện thương hiệu; người tiêu dùng cũng có công cụ để kiểm tra thông tin trước khi mua. Nhà nước đang thúc đẩy xây dựng khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật để triển khai đồng bộ giải pháp này.

Ngoài ra, cần có bộ quy chuẩn thống nhất, bắt buộc trên diện rộng, kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp - hải quan - lực lượng quản lý và quan trọng nhất là chế tài đủ mạnh để răn đe. Bên cạnh đó, nâng cao nhận thức người tiêu dùng, giảm nhu cầu mua hàng rẻ, không rõ nguồn gốc và khuyến khích chủ sở hữu quyền trí tuệ hợp tác khi cơ quan điều tra cần xác minh là các mắt xích không thể thiếu.