Vì sao dịch tả lợn châu Phi lan rộng?

Hầu hết tỉnh, thành có ổ dịch

Từ đầu năm 2025, DTLCP xuất hiện tại một số địa phương với quy mô nhỏ. Thời điểm đó, nhiều chuyên gia kỳ vọng với kinh nghiệm từ các đợt dịch trước, DTLCP sẽ sớm được khống chế. Nhưng thực tế, dịch bệnh lan rộng rất nhanh. Đến tháng 5, số ổ dịch tăng lên gần 300, lợn chết và buộc tiêu hủy đã vượt 20.000 con. Giữa tháng 7, Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin cả nước có 514 ổ dịch tại 28/34 tỉnh, thành, hơn 30.000 con lợn bị tiêu hủy. Đến ngày 1/8, dịch đã bùng phát tại 33/34 tỉnh, thành phố, với tổng cộng 972 ổ dịch ở 718 xã, phường, khiến hơn 100.000 con lợn mắc bệnh, chết hoặc bị tiêu hủy. Điều này đặt ra những lo ngại về khả năng kiểm soát dịch bệnh cũng như sự bền vững của ngành chăn nuôi lợn - ngành chiếm tới 65% sản lượng thịt trong khẩu phần ăn của người Việt.

Thanh Hóa là một trong những “điểm nóng”, DTLCP đã xuất hiện tại 826 hộ ở 61 xã, phường, khiến gần 7.000 con lợn buộc phải tiêu hủy, tổng trọng lượng gần 400 tấn. TP. Đà Nẵng, dịch lan tới 39 xã, phường, tiêu hủy hơn 4.770 con chỉ trong tháng 7. Cao Bằng và Lạng Sơn là hai tỉnh miền núi có tỷ lệ hộ chăn nuôi nhỏ lẻ cao, lần lượt phải tiêu hủy gần 7.700 và 5.600 con. Chưa kể, tính đến đầu tháng 8, vẫn còn 542 xã, phường có dịch chưa qua 21 ngày, đồng nghĩa nguy cơ tiếp tục bùng phát trên diện rộng rất lớn.

“DTLCP là bệnh nguy hiểm, phức tạp và khó kiểm soát tuyệt đối. Giải pháp cốt lõi là chăn nuôi an toàn sinh học nghiêm ngặt kết hợp với trách nhiệm, sự vào cuộc của cả hệ thống quản lý và người chăn nuôi. Vắc-xin chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế các biện pháp phòng dịch cơ bản”. Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam

Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, giữa tháng 7, Thủ tướng Phạm Minh Chính ký công điện chỉ đạo triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp phòng, chống DTLCP. Thủ tướng yêu cầu các tỉnh, thành phố và các bộ, ngành triển khai quyết liệt, đồng bộ giải pháp phòng, chống DTLCP, xử lý dứt điểm ổ dịch, không để lây lan diện rộng; ngăn chặn và kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp mua bán, vận chuyển lợn bệnh, vứt xác lợn chết làm lây lan dịch bệnh, ô nhiễm môi trường.

Mới đây (ngày 23/7), tại hội nghị toàn quốc, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các địa phương, chuyên gia tìm lời giải cho bài toán phòng, chống DTLCP và quản lý kiểm soát giết mổ động vật bảo đảm an toàn dịch bệnh, an toàn thực phẩm.

Ngày 1/8, Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ Nông nghiệp và Môi trường có văn bản gửi thường trực các tỉnh ủy, thành ủy trực thuộc T.Ư, nhấn mạnh sự cần thiết của việc tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch. Văn bản yêu cầu các cấp ủy, chính quyền địa phương coi đây là nhiệm vụ cấp bách, nhằm khống chế dịch, hạn chế thiệt hại cho ngành chăn nuôi, đảm bảo an toàn thực phẩm, giúp người chăn nuôi vượt qua khó khăn, có điều kiện tái đàn sau dịch.

Giải pháp cốt lõi là gì?

Trao đổi với Tiền Phong, ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, đánh giá, DTLCP đã bùng phát ở quy mô rất lớn, lan khắp cả nước gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới ngành chăn nuôi, đặc biệt nguồn cung thịt lợn. Dù dịch không mới, song tính chất phức tạp, khả năng lây lan cao khiến hầu hết địa phương không thể khẳng định mình “an toàn tuyệt đối”. Theo ông, giá lợn hơi từ đầu năm liên tục cao, dao động 60-70 nghìn đồng/kg, bởi nguồn cung không đáp ứng đủ nhu cầu. Dự báo giá có thể giữ ở mức 65 nghìn đồng/kg trong thời gian tới do tác động của DTLCP.

Theo ông Dương, nguyên nhân dẫn đến dịch lan rộng là chăn nuôi an toàn sinh học chưa được thực hiện, đặc biệt ở khu vực chăn nuôi nhỏ lẻ xen kẽ trong khu dân cư. Mầm bệnh tồn tại nhiều trong môi trường, chỉ cần sơ hở là virus xâm nhập trở lại. Ông Dương cho rằng, vắc-xin hiện không thể thay thế hoàn toàn vì chỉ áp dụng với lợn thịt, chưa bảo hộ đầy đủ các nhóm lợn giống hoặc nái.

Ông Dương nhấn mạnh, giải pháp quan trọng để kiểm soát dịch bệnh là chăn nuôi an toàn sinh học, không chỉ ở quy trình kỹ thuật mà còn ở ý thức người chăn nuôi. Các trang trại lớn, biệt lập kiểm soát được con người, khí hậu, thức ăn, nguồn nước và cách ly lao động sẽ phòng dịch tốt hơn. Trong khi đó, nông hộ nhỏ lẻ khó đảm bảo các tiêu chuẩn này và thiếu ý thức phòng dịch. Một kênh nguy hiểm khác: Giết mổ nhỏ lẻ chưa kiểm soát, thịt lợn bệnh hoặc xác lợn vứt ra môi trường đều làm virus lan rộng. Các hình thức tiêu hủy hiện nay như đốt hay chôn vẫn chưa có giải pháp triệt để, cần nghiên cứu xử lý phù hợp hơn.

Về tái đàn, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cảnh báo, không nên chạy theo phong trào “bằng mọi giá”. “Chỉ tái đàn khi đủ điều kiện an toàn dịch bệnh; nếu nóng vội, nguy cơ thiệt hại sẽ lớn hơn. Thời điểm cuối năm, dịch thường diễn biến phức tạp do thời tiết thuận lợi cho virus phát triển và mật độ tái đàn cao”, ông Dương nói. Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cũng đề nghị các cơ quan quản lý cấp địa phương cần tăng cường tuyên truyền, giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi giấu dịch, bán tháo lợn bệnh, không tuân thủ quy định thú y. Người chăn nuôi cần chủ động phối hợp và báo cáo kịp thời.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Nguyễn Trọng Long, Giám đốc HTX Hoàng Long cho rằng, yếu tố quan trọng trong phòng chống DTLCP là đảm bảo an toàn sinh học trong chăn nuôi, ở cả chủ trang trại và toàn bộ đội ngũ công nhân; từ khâu nhập đầu vào, xuất lợn ra, đến phương tiện vận chuyển đều phải được vệ sinh, sát trùng sạch sẽ.

Theo ông Long, nguyên tắc an toàn sinh học phải hướng tới biện pháp hiệu quả nhất, nhưng đơn giản nhất để công nhân dễ thực hiện, tránh tình trạng phức tạp dẫn đến đối phó.