Vị vương gia chưa từng lên ngôi vua nhưng có tới 3 con trai làm hoàng đế trong triều đại phong kiến cuối cùng của lịch sử Việt Nam
Ông là con trai thứ 26 của vua Thiệu Trị, do Tài nhân Trương Thị Vĩnh sinh hạ.
Nguyễn Phúc Hồng Cai (1845-1876), mang tôn hiệu Kiên Thái Vương, là một hoàng tử của vua Thiệu Trị, đánh dấu bản thân trong lịch sử Việt Nam không chỉ với vai trò là cha của ba vị vua liên tiếp mà còn là ông nội và cụ của các hoàng đế sau này.
Theo nguồn từ trang web chính thức của dòng họ Nguyễn Phúc (nguyenphuoctoc.info), Hồng Cai là cha của ba hoàng đế triều Nguyễn: Kiến Phúc (tức Nguyễn Phúc Ưng Đăng), Hàm Nghi (tức Nguyễn Phúc Ưng Lịch) và Đồng Khánh (tức Nguyễn Phúc Ưng Kỷ). Ông cũng là tổ phụ của vua Khải Định và cố tổ phụ của vua Bảo Đại.
Hồng Cai được mô tả là người đức độ, tiết kiệm và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc. Ông sống một cuộc sống giản dị, tiết kiệm, ham học hỏi, nắm vững rộng rãi các sách kinh sử. Nhờ đó, năm 1865 thời vua Tự Đức, ông được đặc cách phong làm Kiên Quốc công, thay vì Quận công như các hoàng thân khác trong hoàng tộc.
Năm 1876, ông qua đời, chỉ thọ 31 tuổi. Vua Tự Đức vô cùng thương tiếc, cho nghỉ chầu 3 ngày, ban cho ông thụy hiệu là Thuần Nghị, đồng thời tặng thêm quan tài của Đông Viên để tỏ lòng yêu quý em trai.
Phủ Kiên Thái vương - cha đẻ của 3 vị vua triều Nguyễn tại Huế. Ảnh: Nguyễn Phúc Tộc Việt Nam
Lăng tẩm của ông được táng tại huyện Hương Thủy, phủ Thừa Thiên. Cuộc đời của Hồng Cai tương đối yên bình, vì ra đi khi còn quá trẻ. Nhưng ít ai ngờ rằng, vị Quốc công ôn hòa ngày ấy lại là cha đẻ của 3 vị vua triều Nguyễn sau này.
Các sử sách ghi chép, vua Tự Đức (tên thật là Hồng Nhậm) không có con nối dõi do bị bệnh đậu mùa từ nhỏ. Sau khi lên ngôi, ông nhận nuôi 3 người con của hai em trai ruột mình, trong đó Ưng Chân, con của Thoại Thái Vương, được xem là người thừa kế. Năm 1883, vua Tự Đức qua đời, Ưng Chân tiếp tục ngôi vua với niên hiệu Dục Đức theo di chiếu của Tự Đức, nhưng chỉ sau ba ngày thì băng hà.
Sau đó, Hồng Dật em út của Tự Đức lên ngôi với niên hiệu Hiệp Hòa nhưng không duy trì được ngai vàng, triều đình rơi vào tình thế bất ổn. Cuối cùng, quyền thần Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường đã quyết định lập Ưng Đăng, con nuôi thứ ba của Tự Đức, lên ngôi với niên hiệu Kiến Phúc.
Kiến Phúc sau tám tháng trị vì, đột ngột băng hà trong hoàn cảnh đầy rẫy ẩn số. Hai quan Phụ chính là Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường sau đó đã quyết định đưa Ưng Lịch, em cùng cha khác mẹ với Ưng Đường và Ưng Đăng, lên ngôi với danh hiệu Hàm Nghi vào ngày 2 tháng 8 năm 1884.
Vua Kiến Phúc. Ảnh: Internet
Khi triều đình suy yếu sau ngày kinh thành bị đánh sập (23/5 âm lịch, tức 5/7/1885 dương lịch), Tôn Thất Thuyết đã đưa vua Hàm Nghi vào vùng núi tổ cuộc kháng chiến chống Pháp, cùng với Thọ Xuân Vương Miên Định, chú ruột của vua Tự Đức, làm quyền nhiếp chính. Năm 1885, triều đình Huế thất bại trước quân đội Pháp trong trận Kinh thành Huế, vua Hàm Nghi và Tôn Thất Thuyết bỏ ra Quảng Trị. Người Pháp lập Nguyễn Phúc Ưng Kỷ - con trai cả của Hồng Cai lên làm vua, niên hiệu là Đồng Khánh.
Vua Đồng Khánh. Ảnh: Internet
Năm Đồng Khánh thứ 3 (1888), vua muốn tôn huy hiệu cho Kiên vương Hồng Cai và mẹ mình là phủ thiếp Bùi Thị Thanh, đồng thời cải thụy của Kiên vương thành Thuần Nghị. Đình thần và phủ Tôn Nhân cho là hợp tình hợp lễ, xin tấn tôn Kiên vương làm Kiên Thái vương, Bùi thị làm Kiên Thái vương phi.
Như vậy, cuộc đời của Kiên Thái vương Hồng Cai tương đối êm đềm, chưa từng chạm tới ngôi vua. Tuy nhiên, ông có 3 người con liên tiếp được lên làm Hoàng đế là vua Phúc Kiến, vua Hàm Nghi và vua Đồng Khánh.
