Vùng đất miền Tây sản sinh ra 2 Hoàng hậu, được mệnh danh là 'thủ phủ chim công'

Gò Công là vùng đất mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa, từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân Đồng Tháp (Tiền Giang cũ). Với cảnh sắc thanh bình, con người hiền hòa cùng những giá trị truyền thống được gìn giữ qua bao thế hệ, Gò Công được mệnh danh là thủ phủ chim công và được ví như một “viên ngọc quý” của miền Tây Nam Bộ.

Giai thoại về tên gọi độc đáo - Gò Công

Gò Công ngày xưa từng là một tỉnh riêng thuộc miền Tây Nam Bộ, được thành lập vào năm 1900. Trong thời kỳ Pháp thuộc, vùng đất này đóng vai trò quan trọng trong giao thương và quản lý hành chính khu vực hạ lưu sông Tiền.

Tuy nhiên, đến cuối năm 1956, chính quyền đương thời giải thể tỉnh Gò Công, sáp nhập vào khu vực lân cận. Đến năm 1963, tỉnh Gò Công được tái lập, rồi lại sáp nhập vào tỉnh Tiền Giang (cũ) vào năm 1976 và tồn tại với tư cách là thị xã Gò Công, nay là phường Gò Công.

Ngày nay, vùng đất có lịch sử lâu đời này nằm trong vùng phát triển năng động của Đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh đó, người dân nơi đây có thêm niềm tự hào khi mảnh đất của họ là quê hương của những người đẹp, sau này trở thành Hoàng hậu như Nam Phương (cũng có một số giả thiết cho rằng quê bà ở Sài Gòn xưa), Từ Dũ hoặc đệ nhất phu nhân như bà Đoàn Thị Giàu, Nguyễn Mai Anh.

Với lịch sử khai khẩn lâu đời, Gò Công là mảnh đất ẩn chứa nhiều giai thoại dân gian, gắn liền với quá trình khai thôn lập ấp của cha ông. Tên gọi “Gò Công” cũng bắt nguồn từ nhiều câu chuyện thú vị.

Theo những ghi chép lịch sử, vào thời Chúa Nguyễn Phúc Tần (1620-1687), trong công cuộc khai phá vùng đất hoang vu phía Nam để Nam tiến, người Việt thấy đây là một gò đất cao, lại có nhiều chim công trú ngụ. Vì vậy, người dân gọi nơi đây là Gò Công, nghĩa là “gò có chim công”. Cái tên Gò Công gắn liền với vùng đất này kể từ khi được khai phá đến nay.

Bên cạnh cách giải thích mang tính địa lý, một truyền thuyết khác lại kể: Lúc mới khai phá vùng đất này, có một người phụ nữ tên Thị Công, mở một hàng quán bán thức ăn nhỏ để phục vụ người đi khai hoang. Người ta gọi khu vực đó là Quán Bà Công, Gò Bà Công. Theo thời gian, tên được rút ngắn gọi là Gò Công.

Vùng đất của những công trình kiến trúc cổ đặc sắc

Không chỉ nổi tiếng với lịch sử lâu đời, Gò Công còn được mệnh danh là vùng đất của những công trình kiến trúc cổ đặc sắc, nơi đây luôn là điểm đến hoàn hảo dành cho những ai yêu thích khám phá. Những di tích cổ ở đây không chỉ mang trong mình giá trị nghệ thuật về cả kiến trúc và lịch sử mà còn là chứng nhân cho sự thăng trầm của vùng đất hàng trăm năm tuổi.

Trong những công trình cổ đặc sắc phải kể đến Nhà Đốc Phú Hải. Đây được xem như một dấu ấn của sự giao thoa văn hóa Đông Tây.

Tọa lạc ở số 49 Hai Bà Trưng, phường Gò Công, Nhà Đốc Phú Hải trước đây là nơi sinh sống của các thế hệ quan lại và địa chủ. Ngôi nhà từng thuộc quyền sở hữu của bà Trần Thị Sanh và Anh hùng dân tộc Trương Định.

Sau này khi chồng mất, bà đã quy y vào chùa, sau đó để lại căn nhà cho con cháu sở hữu. Khi cô cháu gái lấy Đốc phủ sử Nguyễn Văn Hải, ngôi nhà đã được đổi tên thành Nhà Đốc Phú Hải và tồn tại mãi cho đến ngày nay.

Công trình này nổi bật với kiến trúc giao thoa Đông - Tây, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa văn hóa Pháp và Việt trong thế kỷ XIX. Toàn bộ ngôi nhà được làm bằng gỗ quý, với 36 cột lớn. Mái vòm kiểu châu Âu, hệ thống hoa văn tứ linh, tứ quý, bát bửu tạo nên vẻ vương giả, quyền quý.

Bên trong nhà hiện vẫn lưu giữ nhiều cổ vật giá trị như tủ, bàn ghế, giường khảm xà cừ, đặc biệt là chiếc giường Thất Bảo bằng đá cẩm thạch ngũ sắc, minh chứng cho lối sống xa hoa của tầng lớp phú hộ Gò Công xưa.

Từ đường Phan Chu Trinh đi sâu vào trung tâm phường Gò Công, du khách sẽ bắt gặp Đình Trung - ngôi đình lớn và bề thế nhất vùng. Đình được xây hoàn toàn từ gỗ quý, chia thành 5 gian, có võ ca, võ quy và chính điện theo lối ba gian hai chái truyền thống. Mái đình xếp chồng lớp, đầu hồi chạm trổ hình long - hổ hội và rùa đội Hà đồ Lạc thư, biểu trưng cho thịnh vượng và trường tồn.

Trong chính điện, nổi bật là chữ “Thần” chạm nổi, sơn son thếp vàng, là biểu tượng của Thành Hoàng Bổn Cảnh. Hàng năm, vào rằm tháng Hai âm lịch, nơi đây tổ chức lễ hội Kỳ Yên, cầu mưa thuận gió hòa và cuộc sống an lành cho dân chúng.

Ngoài ngôi đình bề thế nhất vùng và Nhà Đốc Phú Hải, Dinh Tỉnh trưởng Gò Công cũng là một công trình ấn tượng, nổi bật với kiến trúc Pháp giữa lòng Nam Bộ.

Được xây dựng vào năm 1885, Dinh Tỉnh trưởng Gò Công (còn gọi là Dinh Chánh Tham biện) là công trình mang đậm phong cách kiến trúc Pháp cổ, nằm trên đường Nguyễn Văn Côn, phường Gò Công.

Ngôi Dinh có 1 trệt, 1 lầu, tường dày, cửa lớn, vật liệu đều được mang từ Pháp sang. Mặc dù Dinh đã xuống cấp do trải qua thăng trầm của lịch sử, nhưng đây vẫn là địa điểm check-in yêu thích của nhiều du khách khi ghé Gò Công, bởi vẻ cổ kính và bề thế hiếm có ở miền Tây.

Cách trung tâm không xa, công trình Lăng Hoàng Gia (xã Long Hưng) là nơi an nghỉ của Đức Quốc Công Phạm Đăng Hưng - ông ngoại vua Tự Đức, cùng nhiều người trong dòng họ Phạm Đăng quyền quý. Kiến trúc lăng mang đậm phong cách nhà Nguyễn, trang nhã mà uy nghiêm.

Điểm đặc biệt là Giếng Ngọc phía sau khu thờ luôn đầy nước ngọt quanh năm - một điều hiếm thấy giữa vùng đất ven biển. Tại đây vẫn còn bia đá vua Tự Đức ngự ban, ca ngợi công đức Phạm Đăng Hưng, thể hiện mối liên hệ sâu sắc giữa Gò Công và Hoàng triều Nguyễn.

Ngày nay, Gò Công không chỉ là vùng đất của những huyền thoại và công trình xưa cũ, mà còn là điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch tỉnh Đồng Tháp. Mỗi công trình đều mang trong mình những câu chuyện riêng về một thời quá khứ vàng son của miền Tây Nam Bộ.