WHO phát cảnh báo toàn cầu về căn bệnh hơn 1 tỷ người mắc, là nguyên nhân lớn thứ 2 dẫn đến tàn tật

Theo số liệu mới nhất do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố, hơn 1 tỷ người trên thế giới hiện đang phải sống chung với các rối loạn sức khỏe tâm thần. Trong đó, lo âu và trầm cảm là hai tình trạng phổ biến nhất, không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người mà còn gây tổn thất lớn về kinh tế.

WHO nhận định mặc dù nhiều quốc gia đã triển khai các chính sách và chương trình nhằm cải thiện sức khỏe tâm thần, song cần có thêm nguồn đầu tư và hành động quyết liệt hơn để mở rộng dịch vụ chăm sóc, bảo vệ và nâng cao đời sống tinh thần của người dân.

Những rối loạn này có mặt ở mọi quốc gia, mọi tầng lớp xã hội và mọi lứa tuổi, là nguyên nhân lớn thứ 2 dẫn đến tình trạng tàn tật lâu dài, góp phần làm giảm tuổi thọ, gia tăng gánh nặng chi phí y tế cho cả bệnh nhân và gia đình, đồng thời gây ra những thiệt hại kinh tế đáng kể.

Hai báo cáo quan trọng là Sức khỏe tâm thần Thế giới ngày nay và Atlas Sức khỏe Tâm thần 2024 đã chỉ ra một số tiến bộ đạt được trong những năm gần đây nhưng cũng đồng thời nêu rõ những khoảng trống lớn trong công tác giải quyết vấn đề.

Các dữ liệu này sẽ là cơ sở quan trọng để định hình chiến lược quốc gia cũng như thúc đẩy đối thoại toàn cầu tại Hội nghị Cấp cao Liên Hợp Quốc về bệnh không lây nhiễm, sức khỏe tâm thần và hạnh phúc, dự kiến diễn ra ngày 25/9/2025 tại New York.

Tổng Giám đốc WHO, Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus khẳng định: "Chuyển đổi dịch vụ sức khỏe tâm thần là một trong những thách thức cấp bách nhất đối với sức khỏe cộng đồng. Đầu tư vào sức khỏe tâm thần đồng nghĩa với việc đầu tư vào con người, cộng đồng và nền kinh tế - một khoản đầu tư mà không quốc gia nào có thể bỏ qua. Mọi chính phủ và mọi nhà lãnh đạo đều có trách nhiệm hành động khẩn trương và đảm bảo rằng chăm sóc sức khỏe tâm thần không phải là một đặc quyền mà là một quyền cơ bản cho tất cả mọi người".

Báo cáo của WHO cho thấy các rối loạn tâm thần như lo âu và trầm cảm tác động đến cả hai giới, trong đó phụ nữ chịu ảnh hưởng nhiều hơn. Tự tử tiếp tục là một hệ lụy nghiêm trọng, cướp đi khoảng 727.000 sinh mạng chỉ trong năm 2021 và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở người trẻ trên toàn cầu. Dù cộng đồng quốc tế đã nỗ lực, tốc độ giảm tỷ lệ tử vong do tự tử vẫn còn quá chậm để đạt được mục tiêu của Liên Hợp Quốc về giảm một phần ba số ca tự tử vào năm 2030, và với tiến độ hiện tại, tỷ lệ này chỉ có thể giảm khoảng 12%.

Về kinh tế, những rối loạn tâm thần gây ra gánh nặng khổng lồ. Chi phí điều trị trực tiếp vốn đã rất cao, trong khi thiệt hại gián tiếp từ việc suy giảm năng suất lao động còn lớn hơn nhiều. Ước tính, riêng lo âu và trầm cảm đã khiến nền kinh tế toàn cầu thất thoát khoảng 1 nghìn tỷ USD mỗi năm.

Những số liệu này càng làm rõ tính cấp thiết của việc đầu tư bền vững, ưu tiên nguồn lực và thúc đẩy hợp tác đa ngành để mở rộng dịch vụ, giảm kỳ thị và giải quyết căn nguyên của các bệnh lý tâm thần.

Từ năm 2020 đến nay, nhiều quốc gia đã có bước tiến khi điều chỉnh chính sách, áp dụng cách tiếp cận dựa trên quyền con người và chú trọng đến hỗ trợ tâm lý trong các tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, quá trình cải cách pháp lý vẫn chậm chạp, khi chỉ 45% quốc gia đánh giá luật pháp của mình tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế.

WHO cảnh báo các quốc gia vẫn còn cách xa mục tiêu trong Kế hoạch hành động toàn diện về sức khỏe tâm thần. Tổ chức kêu gọi chính phủ và các đối tác toàn cầu tăng cường hành động khẩn cấp, trong đó nhấn mạnh đến việc tăng nguồn tài trợ công bằng cho dịch vụ sức khỏe tâm thần, cải cách pháp lý để bảo vệ nhân quyền, đầu tư dài hạn vào nguồn nhân lực và mở rộng dịch vụ chăm sóc cộng đồng lấy con người làm trung tâm.