3 nút thắt khiến Việt Nam khó đạt mục tiêu giải ngân 95% vốn đầu tư công năm 2024

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, tính đến hết tháng 11/2024, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công trên cả nước mới đạt 52,72% kế hoạch, tương đương 58,2% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao. Ước tính đến cuối tháng 12/2024, tỷ lệ này đạt 77,55%, tương ứng 529.632 tỷ đồng. Mặc dù có sự cải thiện, tỷ lệ này vẫn thấp hơn mức 81,87% của cùng kỳ năm 2023, cho thấy mục tiêu 95% khó đạt được.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.

Những thách thức đang cản trở tiến độ giải ngân

Bức tranh giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 cho thấy sự phân hóa rõ rệt giữa các nguồn vốn. Trong khi ngân sách trung ương ước đạt 72%, tăng nhẹ so với năm 2023, ngân sách địa phương chỉ đạt 80%, thấp hơn mức 94% của cùng kỳ năm trước. Điều này phản ánh sự mất cân đối trong quản lý và triển khai vốn giữa các cấp chính quyền.

Đặc biệt, nguồn vốn kế hoạch kéo dài từ các năm trước vẫn chưa được giải ngân hiệu quả. Tính đến cuối tháng 11/2024, lũy kế giải ngân nguồn vốn này mới đạt 23.864 tỷ đồng, tương đương 41,65% kế hoạch. Dự kiến đến cuối năm, con số này tăng lên 67,38%, vẫn thấp hơn nhiều so với kỳ vọng. Ngược lại, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế ghi nhận tỷ lệ giải ngân vượt trội, đạt 91,75%, với các bộ như Bộ Công an và Bộ Giao thông vận tải dẫn đầu ở mức 100%.

Những rào cản cố hữu kéo dài

Ba rào cản lớn nhất ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vẫn chưa được giải quyết triệt để. Đầu tiên, vấn đề giải phóng mặt bằng chậm trễ tiếp tục là nút thắt lớn nhất, đặc biệt tại các địa phương có quy mô dự án lớn. Thứ hai, thủ tục hành chính phức tạp và kéo dài làm giảm tính hiệu quả trong phê duyệt và giải ngân vốn. Thứ ba, nguồn cung nguyên vật liệu hạn chế đã làm đình trệ nhiều dự án, đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng.

Thành phố Hồ Chí Minh – một trong hai trung tâm kinh tế lớn của cả nước – là ví dụ điển hình. Thành phố được giao hơn 79.263 tỷ đồng, chiếm 11,8% tổng vốn cả nước, nhưng đến nay chỉ giải ngân đạt 51%. Sự chậm trễ này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn tại địa phương mà còn kéo tụt tỷ lệ giải ngân chung của cả nước.

Bên cạnh đó, báo cáo từ Bộ Tài chính cho thấy sự bất cân xứng rõ ràng giữa các chương trình trọng điểm và các dự án nhỏ hơn. Trong khi các chương trình trọng điểm đạt tỷ lệ giải ngân cao, nhiều bộ ngành và địa phương lại có tỷ lệ rất thấp, như Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2,1%) hay các địa phương như Kon Tum (41,45%) và Kiên Giang (41,8%).

Tác động kinh tế và giải pháp cần thiết

Việc chậm giải ngân vốn đầu tư công gây ra những tác động tiêu cực không nhỏ đến nền kinh tế. Đầu tư công là một công cụ mạnh mẽ để kích thích tổng cầu và thúc đẩy tăng trưởng GDP. Khi nguồn vốn không được giải ngân đúng thời điểm, hiệu quả lan tỏa đến các lĩnh vực khác bị suy giảm, làm giảm tốc độ phục hồi kinh tế trong bối cảnh đầy thách thức.

Để tháo gỡ các nút thắt hiện tại, Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua các luật sửa đổi như Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu và các luật liên quan đến quy hoạch. Tuy nhiên, các luật này chỉ có hiệu lực từ năm 2025, tạo ra khoảng trống pháp lý trong năm 2024. Điều này đòi hỏi các bộ, ngành và địa phương phải chủ động hơn trong việc giải quyết các vấn đề trước mắt.

Các giải pháp cần được tập trung triển khai ngay lập tức, bao gồm cải cách thủ tục hành chính, đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng và tăng cường năng lực quản lý dự án. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp giữa các bộ ngành để đảm bảo tiến độ giải ngân đồng đều và hiệu quả hơn.

Mục tiêu giải ngân 95% vốn đầu tư công năm 2024 đang đối mặt với những thách thức lớn. Thời gian còn lại của năm không nhiều, nhưng nếu có các biện pháp quyết liệt, những rào cản hiện tại vẫn có thể được tháo gỡ một phần. Đây không chỉ là nhiệm vụ của năm nay mà còn là bài học kinh nghiệm cho các năm tới.

Nếu không có những cải cách cần thiết và hành động quyết liệt, tình trạng chậm giải ngân sẽ tiếp tục là "điểm nghẽn" lớn, kìm hãm sự phát triển kinh tế và gây lãng phí nguồn lực quốc gia. Đây là lúc các cấp chính quyền cần hành động mạnh mẽ để không chỉ hoàn thành mục tiêu năm nay mà còn tạo nền tảng vững chắc cho những năm tới.

>> Kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2025-2030: Kỷ nguyên mới cho hạ tầng quốc gia