Các thị trấn đánh cá Nhật Bản lao đao vì vụ xả nước thải phóng xạ

Đối với ngư dân tại Rishiri, một hòn đảo xa xôi ngoài khơi bờ biển phía bắc Hokkaido của Nhật Bản, việc kiểm tra điện thoại thông minh của họ để biết tin tức về Trung Quốc đã trở thành thói quen hàng ngày. Họ đặc biệt quan tâm đến việc Chủ tịch Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo quyền lực của Trung Quốc, đang làm gì.

Các ngư dân kiếm sống nhờ hải sâm, một mặt hàng hải sản cao cấp có giá hơn 2.000 USD/kg, nhờ nhu cầu rất lớn của người tiêu dùng Trung Quốc.

Nhưng khi chính quyền Bắc Kinh "cấm cửa" các sản phẩm thủy sản của Nhật Bản nhằm phản đối việc xả nước thải phóng xạ của nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi, giá cả từ đó lao dốc.

Các ngư dân Nhật Bản chắc chắn rằng Tập đứng đằng sau quyết định này và chỉ có ông mới có thể hủy bỏ nó. Do đó, quan điểm chính trị của nhà lãnh đạo Trung Quốc đã chi phối các cuộc trò chuyện khi ngư dân ở các vùng của Hokkaido tụ tập lại, dù trên bờ hoặc trên thuyền.

Hokkaido, một trong bốn hòn đảo chính của Nhật Bản, thực chất là tỉnh cách xa Trung Quốc nhất. Hokkaido được bao quanh bởi ba vùng biển: Thái Bình Dương, Biển Nhật Bản và Biển Okhotsk.

Ngoài hải sâm, khu vực phía bắc Hokkaido còn nổi tiếng với sò điệp chất lượng, một món ăn yêu thích khác của thực khách Trung Quốc.

Ngư dân trên đảo Rishiri và những đảo khác dọc theo bờ biển Okhotsk đã dựa vào thu nhập từ hải sâm và đánh bắt sò điệp để cho con đi học phổ thông, trường dạy nghề và thậm chí cả đại học ở Tokyo. Người dân các thị trấn ven biển Hokkaido tự hào là một trong những người có thu nhập trung bình cao nhất Nhật Bản.

Không giống như nhiều sản phẩm thủy sản khác của Nhật Bản, hải sâm và sò điệp sản xuất tại Hokkaido là những mặt hàng quốc tế, chiếm thị phần lớn trên thị trường toàn cầu.

Phần lớn các mặt hàng nóng này được xuất khẩu sang Trung Quốc đại lục và Hồng Kông.

Rất hiếm khi một mặt hàng quốc tế phụ thuộc vào số lượng thị trường xuất khẩu hạn chế như vậy, đó là lý do các quyết sách của ông Tập dễ dàng ảnh hưởng đến giá cả.

Hải sâm xuất khẩu sang Trung Quốc dưới dạng phơi khô. Chúng được ngâm trong nước trước khi nấu. Món ăn phục vụ tại các nhà hàng cao cấp ở Trung Quốc sử dụng hải sâm khô dài từ 5 đến 10 cm. Những thực khách sành ăn Trung Quốc đặc biệt thích kết cấu dẻo dai của hải sâm.

Nhưng chúng cực kỳ đắt tiền. Giá thị trường dao động từ 300.000 yên đến 350.000 yên (2.000 đến 2.350 USD), cao hơn nhiều so với giá cá ngừ loại đặc biệt.

Đôi khi được gọi là "kim cương đen" của biển, hải sâm là nguyên liệu xa xỉ mà người Trung Quốc luôn săn đón.

Hải sâm khô, hay Hokkai kinko trong tiếng Nhật, đã là một mặt hàng quốc tế quan trọng kể từ thế kỷ 19.

Giao dịch ban đầu bắt đầu tại Motodomari, cảng đầu tiên phát triển mạnh mẽ trên đảo Rishiri. Chính người Ainu bản địa đã thu thập và chế biến những viên "kim cương đen" này.

Hải sâm khô của Rishiri được buôn bán từ người Ainu đến người Wajin, người Nhật, ở phía nam Hokkaido. Từ đó, chúng đến tỉnh Nagasaki, phía tây Nhật Bản và sau đó được xuất khẩu dưới dạng đặc sản Nhật Bản cùng với bào ngư khô và vây cá mập sang Trung Quốc đại lục dưới thời nhà Thanh.

Ngư dân 79 tuổi Yoshida Satoshi là một nhân vật huyền thoại được mọi người ở Rishiri biết đến. Trong những năm 1980, ông Yoshida đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy ngành công nghiệp chế biến hải sâm của hòn đảo, khôi phục quy trình làm khô hải sâm. Hải sâm được luộc chín, thêm sắt để tạo màu đen rồi đem phơi khô.

“Hồi đó, thu nhập của gia đình tôi chỉ từ hải sâm khô đã là 3-4 triệu yên một mùa. Đây là một nguồn thu rất lớn vì gia đình tôi lúc đó đang gặp khó khăn về tài chính. Tôi cũng dùng một phần số tiền đó để trang trải cuộc sống và trả học phí cho con tôi", ông Yoshida hồi tưởng.

Kể từ khi ông Yoshida giúp khôi phục hoạt động thương mại, giá hải sâm khô đã tăng hàng năm cùng do nhu cầu tăng mạnh từ thị trường Trung Quốc. Mùa xuân vừa qua, giá hải sâm nguyên liệu tại Rishiri đạt mức cao kỷ lục.

Nhưng kể từ khi vụ xả nước thải phóng xạ xảy ra, giá hải sâm khô và tươi hiện đang giảm. Thị trường lên xuống tương tự như những gì đã từng xảy ra với giá đậu tương quốc tế.

Giá đậu tương tại sàn giao dịch nông sản Chicago đã tăng gần gấp 3 lần trong giai đoạn năm 2006 đến 2008, khi Trung Quốc đăng cai Olympic. Giá đậu tăng vọt vì người Trung Quốc ăn uống thoải mái.

Khi kinh tế Trung Quốc phát triển, người Trung Quốc bắt đầu ăn nhiều thịt gà, thịt lợn và thịt bò hơn, đồng thời nhu cầu về đậu nành, một loại thức ăn chăn nuôi, tăng vọt. Giá cả leo thang khắp thế giới.

Sò điệp cũng có giá cao trong những năm gần đây do nhu cầu tăng mạnh ở Trung Quốc. Bờ biển Okhotsk của Hokkaido là vùng nuôi sò điệp lớn, mặt hàng xuất khẩu hải sản hàng đầu của tỉnh này.

Làng Sarufutsu đặc biệt nổi tiếng với món sò điệp không chỉ ở Nhật Bản mà còn ở Trung Quốc. Trong một chuyến thăm vào tháng 10, người ta có thể nhìn thấy những tàu sò điệp với thiết bị đánh bắt giống như cái cào khổng lồ cập cảng vào mỗi buổi sáng. Xuất khẩu sò điệp sang Trung Quốc cũng mang lại lợi ích cho các cảng cá Esashi và Omu, ở phía đông nam Sarufutsu.

Một ngư dân địa phương chuyên đánh bắt cua lông và nhiều loại cá khác nhau từ Biển Okhotsk cho biết hải sản từng đem lại nguồn thu khổng lồ cho cả cộng đồng.

Người đàn ông 50 tuổi này không nuôi sò điệp, nhưng khoảng 70% doanh thu của hợp tác xã đánh cá mà ông là thành viên đến từ sò điệp. Ông đã đầu tư khoảng 3 triệu yên vào hợp tác xã đánh cá với tư cách cá nhân và hàng năm đều nhận được tiền lãi.

Ngư dân này cho biết số tiền lãi hàng năm gần đây nhất là khoảng 20 triệu yên, số tiền cao nhất mà ông từng nhận được.

Đây là lý do tại sao thu nhập trung bình của người dân ở các thị trấn và làng dọc bờ biển Hokkaido thuộc mức cao nhất ở Nhật Bản.

Các hợp tác xã đánh cá trong khu vực đã có thể tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp đại học bằng cách đưa ra mức lương cao hơn các công ty lớn trong thành phố. Tiền thưởng cho nhân viên trẻ của họ cũng tăng mạnh.

Một người dân địa phương hồi tưởng, các ngôi làng trong vùng cực kỳ nghèo sau Thế chiến thứ hai, nghèo đến mức khi khách từ ngoài làng đến, họ sẽ mang theo lá trà của riêng mình.

Sau đó, "cơn khát" hải sản của người Trung Quốc đối với các sản vật địa phương đã thay đổi cuộc sống của ngư dân Hokkaido.

Điều này giải thích tại sao ngư dân trên đảo Rishiri và trên bờ biển Okhotsk của Hokkaido rất nhạy cảm với các vấn đề kinh tế và chính trị quốc tế, đặc biệt là những chính sách từ Bắc Kinh.

Nhiều ngư dân Nhật Bản bày tỏ hy vọng rằng một số quy định cấm nhập khẩu có thể sớm được thực hiện để nới lỏng lệnh cấm nhập khẩu do nhu cầu sò điệp thường tăng vào cuối năm và trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán ở Trung Quốc.

Giá giao dịch sò điệp dọc bờ biển Okhotsk của Hokkaido đã tăng lên mức cao kỷ lục vào năm ngoái. Nhưng trong một số trường hợp, giá đã giảm khoảng 30% kể từ lệnh cấm nhập khẩu của Trung Quốc.

“Tôi hy vọng nhu cầu ở Nhật Bản sẽ tăng do lệnh cấm nhập khẩu của Trung Quốc”, một ngư dân phía bắc Hokkaido cho biết. “Sẽ thật tuyệt nếu chúng tôi có thể cung cấp các sản phẩm của mình, bao gồm cả sò điệp, với giá cả hợp lý để bảo tồn văn hóa ăn cá của Nhật Bản”.