Chân dung ứng cử viên sáng giá có thể trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản

Ngày 26/9, bà Sanae Takaichi đã chính thức tuyên bố tranh cử vị trí lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do, cam kết phục hồi nền kinh tế thông qua chính sách cắt giảm thuế có mục tiêu và đầu tư mạnh mẽ vào ngành chất bán dẫn cùng các lĩnh vực chiến lược khác.

Vị chính trị gia bảo thủ này có khả năng trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử chủ tịch đảng LDP vào ngày 4/10 tới. Tại cuộc họp báo, bà đã nhấn mạnh quyết tâm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Bà Sanae Takaichi phát biểu trong buổi họp báo thông báo ra tranh cử ngày 26/

Tuy nhiên, để mở rộng sự ủng hộ trong nội bộ đảng, bà Takaichi đã điều chỉnh lập trường bằng cách không còn ủng hộ việc cắt giảm thuế tiêu dùng, đồng thời điều chỉnh quan điểm về chủ nghĩa mở rộng tài chính.

"Hôm nay tôi đứng đây để dẫn dắt Nhật Bản trở lại đỉnh cao thế giới. Sức mạnh kinh tế là vô cùng quan trọng. Tôi sẽ kiên quyết theo đuổi tăng trưởng kinh tế," bà Takaichi tuyên bố.

Xuất thân từ tỉnh Nara phía Tây Nhật Bản, bà Takaichi lần đầu được bầu vào Hạ viện năm 1993 và đã tái đắc cử chín lần liên tiếp.
Đối thủ chính của bà là ông Koizumi Shinjiro, Bộ trưởng Nông nghiệp 44 tuổi, con trai cựu Thủ tướng Koizumi Junichiro. Bà Takaichi đại diện cho cánh bảo thủ trong đảng và tự coi mình là người kế thừa di sản chính trị của cố Thủ tướng Abe Shinzo, người từng ủng hộ bà trước khi qua đời năm 2022.

Bộ trưởng Nông nghiệp Nhật Bản, ông Koizumi Shinjiro

Đây là lần thứ 3 bà Takaichi tranh cử chức chủ tịch LDP, sau hai lần ứng cử vào năm 2021 và 2024. Bên cạnh đó, một số tờ báo chính trị lớn như Diplomat hay Economist còn gọi bà với cái tên “Bà đầm thép của Nhật Bản” do bà Takaichi coi cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher như 1 hình tượng để theo đuổi.

Trong cuộc bầu cử lãnh đạo năm 2024, bà Takaichi đã dẫn đầu vòng đầu với 181 phiếu bầu. Tuy nhiên, do không đạt đa số trong tổng số 736 phiếu, bà phải bước vào vòng hai cùng ông Shigeru Ishiba - người có số phiếu cao thứ nhì. Kết quả, ông Ishiba đã lật ngược tình thế và giành chiến thắng, khiến bà Takaichi trượt chức chủ tịch đảng.

Sự nghiệp chính trị đầy ấn tượng

Trong nội các đầu tiên của cố Thủ tướng Shinzo Abe (2006-2007), bà giữ chức Bộ trưởng Bộ Okinawa và Lãnh thổ phía Bắc, đồng thời phụ trách khoa học và công nghệ. Sau đó, bà hai lần đảm nhiệm vị trí Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông (2014-2017 và 2019-2020), cùng hai nhiệm kỳ Chủ tịch Hội đồng Nghiên cứu Chính sách LDP - một vị trí then chốt trong đảng.

Dưới thời cựu Thủ tướng Fumio Kishida từ năm 2022, bà Takaichi đảm nhận danh mục an ninh kinh tế cùng nhiều trách nhiệm quan trọng khác.

Vị chính trị gia kỳ cựu này hiện giữ khoảng cách với Cựu Thủ tướng Nhật Ishiba - người đã đánh bại bà trong cuộc bầu cử năm 2024, và từ chối nhận chức Chủ tịch Hội đồng chung của đảng.

Trong cuộc bầu cử lãnh đạo sắp tới, bà Takaichi một lần nữa được coi là ứng cử viên hàng đầu. Theo cuộc thăm dó của Nikkei và TV Tokyo từ ngày 29-31/8, bà dẫn đầu danh sách ứng cử viên phù hợp nhất cho chức Thủ tướng với 23% ủng hộ, vượt trên đối thủ là Bộ trưởng Nông nghiệp Shinjiro Koizumi (22%).

Tuy nhiên, khi khảo sát chỉ trong phạm vi những người ủng hộ LDP, ông Koizumi nhận 32% so với 17% của bà Takaichi, cho thấy khoảng cách đáng kể về sự ủng hộ nội bộ.

Bà Takaichi thể hiện sức ảnh hưởng mạnh mẽ trên mạng xã hội với hơn 840.000 người theo dõi trên X (Twitter), vượt xa ông Ishiba (530.000) và ông Koizumi (140.000). Kênh YouTube của bà cũng có khoảng 470.000 người đăng ký.

Sinh ra trong gia đình có cha làm công nhân nhà máy và mẹ làm việc cho Cảnh sát tỉnh Nara, bà Takaichi là cựu sinh viên Học viện Chính phủ và Quản lý Matsushita - nơi đào tạo hàng chục chính trị gia thuộc mọi khuynh hướng. Năm 1987, bà từng làm nghiên cứu viên tại văn phòng một nữ nghị sĩ Mỹ.

Chồng bà là cựu nghị sĩ Hạ viện Taku Yamamoto. Cặp đôi kết hôn năm 2004, ly hôn năm 2017 do bất đồng chính trị, nhưng đã tái hôn vào năm 2021.

Bà Takaichi là người ủng hộ mạnh mẽ chính sách Abenomics của cố Thủ tướng Abe, chủ trương tài khóa mở rộng và nới lỏng tiền tệ. Bà từng công khai chỉ trích việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản tăng lãi suất.

Khả năng bà trở thành Thủ tướng được thị trường đánh giá sẽ thúc đẩy giá cổ phiếu tăng và làm yếu đồng yên do chính sách tài khóa ôn hòa. Đặc biệt, cổ phiếu các công ty quốc phòng đã tăng giá do bà từng lập luận về việc tăng cường năng lực quốc phòng Nhật Bản.

Tại cuộc họp báo thứ Sáu, bà Takaichi nhấn mạnh: "Xu hướng toàn cầu hiện đang chuyển từ thắt lưng buộc bụng tài chính quá mức sang các chính sách tài chính chủ động có trách nhiệm, mở rộng đầu tư thông qua hợp tác công - tư để giải quyết thách thức xã hội”.

Sau cuộc bầu cử Thượng viện tháng 7, LDP đã trở thành đảng thiểu số ở cả hai viện Quốc hội. Không có sự hợp tác từ phe đối lập, đảng không thể thông qua dự luật hay đề xuất ngân sách.

Tuy nhiên, quan điểm quốc gia bảo thủ của bà Takaichi đôi khi cũng tạo ra tranh cãi. Trong cuộc bầu cử lãnh đạo trước, bà tuyên bố sẽ tiếp tục viếng Đền Yasukuni ở Tokyo ngay cả khi trở thành Thủ tướng. Đền thờ này tôn vinh những người Nhật tử trận, bao gồm các tội phạm chiến tranh hạng A, và bị các nước láng giềng coi là biểu tượng chủ nghĩa quân phiệt.

Một số tiếng nói trong phe bà đề xuất rằng để mở rộng sự ủng hộ, bà nên điều chỉnh những quan điểm có thể bị coi là quá bảo thủ.

Khi được hỏi về chuyện thăm Đền Yasukuni vào cuộc họp báo tranh cử, bà trả lời: "Đây là cơ sở tưởng niệm trung tâm cho những người Nhật đã hy sinh trong chiến tranh. Chúng ta phải cân nhắc cẩn thận cách tôn vinh ký ức những người theo đuổi chính sách quốc gia và cầu nguyện cho hòa bình... Những người hy sinh vì đất nước là vô giá, lòng biết ơn của tôi không bao giờ thay đổi”.

Bà Takaichi từng lập luận vào tháng 5 rằng thuế tiêu dùng đối với hàng tạp hóa nên giảm về 0% - lập trường khác với cam kết chính thức của LDP về việc không cắt giảm thuế tiêu dùng.

Trong bối cảnh một số cử tri bảo thủ từng ủng hộ LDP chuyển sang các đảng cánh hữu như Sanseito (có thành tích tốt trong bầu cử Thượng viện), người ta hy vọng bà Takaichi sẽ lôi kéo những người ủng hộ này trở lại. Bà phản đối thay đổi quy định 120 năm tuổi yêu cầu vợ chồng mang cùng họ.

Cuộc bầu cử chủ tịch LDP sẽ công bố danh sách ứng cử viên vào ngày 29/9, với việc bỏ phiếu và kiểm phiếu diễn ra ngày 4/10.

Tham khảo Nikkei Asia, Economist