Chỉ số sản xuất công nghiệp quý I lập đỉnh cao nhất 5 năm: Tổng cung đang được ‘tiếp nhiên liệu’ từ đâu?

Khi các nền kinh tế phát triển phải đối mặt với chuỗi cung ứng gián đoạn, chi phí sản xuất leo thang và những bất định từ chính sách tiền tệ, Việt Nam vẫn cho thấy tín hiệu phục hồi mạnh mẽ từ phía cung.

Báo cáo của Cục Thống kê – Bộ Tài chính ghi nhận chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) quý I tăng 7,8% so với cùng kỳ, cao nhất từ năm 2020. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng mạnh 9,5%, đóng góp 7,9 điểm phần trăm vào mức tăng chung của IIP và 2,33 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng GDP 6,93%.

Tốc độ tăng chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) quý I/2025: Chế biến, chế tạo dẫn dắt đà phục hồi. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Công nghiệp chế biến, chế tạo: Động lực chủ lực của tăng trưởng sản xuất

Giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo quý I/2025 tăng 9,28% so với cùng kỳ năm trước, cao nhất trong toàn khu vực sản xuất.

Trong cơ cấu GDP, khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 36,31%, với ngành chế biến, chế tạo đóng góp tới 2,33 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP, tương đương 33,6% tổng mức tăng trưởng. So với quý I/2024, tốc độ tăng ngành này đã vượt xa mốc 6,0%.

Một loạt ngành sản xuất trọng điểm cấp II ghi nhận mức tăng chỉ số IIP cao so với cùng kỳ: sản xuất xe có động cơ tăng 36,1%, sản xuất da và các sản phẩm liên quan tăng 18,1%, sản xuất trang phục tăng 14,6%, giường tủ bàn ghế tăng 12,9%, sản phẩm cao su – plastic tăng 12,7%, thiết bị điện tử – máy vi tính – sản phẩm quang học tăng 10,6%.

Trong khi đó, ngành chế biến gỗ và các sản phẩm từ gỗ tăng 11,0%, ngành dệt tăng 9,9% và thực phẩm chế biến tăng 8,6%.

Biến động chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) quý I các năm 2021–2025: Công nghiệp chế biến tăng tốc, khai khoáng tiếp tục suy giảm. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Một số sản phẩm công nghiệp chủ lực cũng ghi nhận mức tăng cao về sản lượng: ô tô tăng 81,5%, ti vi tăng 22,9%, vải dệt từ sợi tự nhiên tăng 18,6%, phân NPK tăng 15,8%, quần áo mặc thường tăng 14,3%, linh kiện điện thoại tăng 12,0%, giày dép da tăng 9,1%, thức ăn cho thủy sản tăng 7,4%. Những con số này phản ánh rõ ràng sự gia tăng thực tế của năng lực sản xuất trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, chỉ số tiêu thụ toàn ngành chế biến, chế tạo quý I chỉ tăng 5,4%, thấp hơn đáng kể mức tăng 8,2% của quý I/2024. Chỉ số tồn kho tính đến cuối tháng 3/2025 tăng 15,1% so với cùng kỳ, trong khi tỷ lệ tồn kho bình quân toàn ngành đạt 90,0%, cao hơn 68,7% của năm trước.

Sự chênh lệch giữa sản xuất và tiêu thụ cho thấy tổng cung đang tăng nhanh hơn tổng cầu trong ngắn hạn.

Ngành khai khoáng và năng lượng: Đối trọng tiêu cực trong bức tranh tổng cung

Ngành khai khoáng tiếp tục suy giảm với chỉ số IIP giảm 4,7% trong quý I/2025, làm giảm 0,7 điểm phần trăm khỏi mức tăng chung của toàn ngành công nghiệp.

Đặc biệt, khai thác dầu thô và khí đốt tự nhiên giảm tới 9,6%, tiếp tục là ngành có mức giảm sâu và kéo dài trong nhiều quý liên tiếp. Đây là lĩnh vực duy nhất trong công nghiệp có mức đóng góp âm vào tổng cung trong kỳ báo cáo.

Ô tô bứt tốc, dầu khí lao dốc: Diễn biến trái chiều của các sản phẩm công nghiệp chủ lực quý I/2025. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Sản lượng dầu mỏ thô khai thác giảm 6,4%, khí đốt thiên nhiên dạng khí giảm 12,9% so với cùng kỳ năm trước. Tốc độ giảm này tạo áp lực lên chi phí sản xuất trong ngành công nghiệp chế tạo, khi nguyên liệu đầu vào chủ yếu phải nhập khẩu hoặc chịu biến động giá quốc tế. Điều này làm gia tăng mức độ phụ thuộc và làm giảm tính chủ động của nền sản xuất nội địa.

Trong khi đó, ngành sản xuất và phân phối điện tăng 4,6%, đóng góp 0,4 điểm phần trăm vào mức tăng IIP toàn ngành. Tuy nhiên, tốc độ này thấp hơn tốc độ tăng chung và không tương xứng với nhu cầu điện ngày càng cao do công nghiệp hóa nhanh chóng. Chỉ số sản xuất ngành cung cấp nước và xử lý chất thải tăng mạnh 11,6%, nhưng tỷ trọng đóng góp chỉ ở mức 0,2 điểm phần trăm do quy mô ngành nhỏ.

Cấu trúc này cho thấy tổng cung từ công nghiệp hiện tại phụ thuộc phần lớn vào nhóm chế biến, chế tạo, trong khi khai khoáng và năng lượng chưa đóng góp hiệu quả. Điều này đặt ra yêu cầu cần thiết về tái cơ cấu nội bộ trong ngành công nghiệp để nâng cao tính cân đối và bền vững cho nguồn cung tổng thể.

Tổng cung dài hạn: Mở rộng nhờ đầu tư, xuất khẩu và năng lực sản xuất

Tổng vốn đầu tư toàn xã hội thực hiện trong quý I/2025 đạt 102,84 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ. Trong đó, vốn FDI tiếp tục là động lực chính với tỷ trọng lớn trong tổng vốn và mức tăng mạnh cả về vốn đăng ký và vốn thực hiện. Kim ngạch xuất khẩu đạt 99,68 tỷ USD, tăng 17,0%, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng GDP 6,93%, cho thấy cung ứng hàng hóa ra thị trường quốc tế tiếp tục được mở rộng.

Tổng vốn đầu tư toàn xã hội quý I giai đoạn 2021–2025: Khu vực ngoài Nhà nước và FDI tiếp tục đóng vai trò chủ lực. Nguồn: Cục Thống kê – Bộ Tài chính.

Cơ cấu sử dụng GDP quý I/2025 cho thấy tiêu dùng cuối cùng tăng 7,45%, tích lũy tài sản tăng 7,24%, trong khi xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ tăng tới 9,71%, nhập khẩu tăng 12,45%. Đây là bằng chứng cho thấy nền sản xuất đang phát triển theo hướng mở rộng cả thị trường nội địa và quốc tế, từ đó đóng góp mạnh mẽ vào tổng cung nền kinh tế.

Dữ liệu từ lao động và năng suất cũng phản ánh năng lực sản xuất được cải thiện: số lao động có việc làm đạt 51,9 triệu người, thu nhập bình quân đạt 8,3 triệu đồng/tháng, tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp 2,2%. Tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động là 1,72%, tiếp tục xu hướng giảm so với các quý trước.

Nền kinh tế Việt Nam trong quý I/2025 không chỉ đang phục hồi mà còn có xu hướng tăng trưởng tích cực, phản ánh mức độ mở rộng thực sự của năng lực sản xuất và khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

>> GDP quý I/2025 lập đỉnh 5 năm: Điều gì đang giúp nền kinh tế vượt bão toàn cầu?