Chịu 25.000 lệnh trừng phạt, Nga quay về hình thức hàng đổi hàng để kết nối với thế giới
Lần đầu tiên kể từ thập niên 1990, hình thức hàng đổi hàng đang quay trở lại trong thương mại đối ngoại của Nga. Do bị cắt khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu và lo ngại các lệnh trừng phạt thứ cấp, doanh nghiệp Nga nay đem lúa mì đổi lấy ô tô Trung Quốc, hạt lanh đổi lấy vật liệu xây dựng.
Ba thập kỷ sau khi sự kiện Liên Xô sụp đổ mở đường cho Nga hội nhập kinh tế với phương Tây, sự trở lại của hình thức hàng đổi hàng đang cho thấy mức độ méo mó mà cuộc chiến Ukraine gây ra đối với hoạt động thương mại của quốc gia xuất khẩu tài nguyên lớn nhất thế giới,
Mỹ, châu Âu và các đồng minh đã áp đặt hơn 25.000 lệnh trừng phạt nhằm đánh sập nền kinh tế 2.200 tỷ USD của Nga. Bị ngắt kết nối khỏi hệ thống thanh toán SWIFT và chịu sức ép từ những cảnh báo nhắm vào ngân hàng Trung Quốc, Moscow đã buộc phải tìm cách giao thương “ngoài luồng”.
“Các ngân hàng Trung Quốc lo bị dính lệnh trừng phạt thứ cấp nên không nhận tiền từ Nga,” một nguồn tin trong lĩnh vực thanh toán nói với Reuters.
Bộ hướng dẫn “hàng đổi hàng”
Năm 2024, Bộ Kinh tế Nga thậm chí phát hành tài liệu 14 trang, hướng dẫn doanh nghiệp cách giao dịch barter và còn đề xuất lập hẳn một sàn giao dịch hàng đổi hàng. “Phương thức này cho phép trao đổi hàng hóa và dịch vụ mà không cần tới các giao dịch quốc tế”, văn bản viết.
Trước đó, hầu như không có dấu hiệu thị trường quan tâm, nhưng gần đây Reuters đã xác định ít nhất 8 giao dịch kiểu này qua dữ liệu hải quan và nguồn tin doanh nghiệp. Ví dụ: ô tô Trung Quốc đổi lấy lúa mì Nga; hạt lanh Nga đổi lấy đồ gia dụng và vật liệu xây dựng, trị giá khoảng 100.000 USD; kim loại đổi lấy máy móc; dịch vụ Trung Quốc đổi lấy nguyên liệu thô...
Một số thỏa thuận còn cho phép Nga nhập được hàng hóa phương Tây bất chấp lệnh cấm, theo hai nguồn tin thương mại.
“Các giao dịch hàng đổi hàng đang gia tăng vì ba nguyên nhân: phi USD hóa, áp lực trừng phạt và thiếu thanh khoản ở đối tác”, Maxim Spassky, đại diện Liên minh Doanh nghiệp Nga – Á, nhận định. Ông dự báo hình thức này sẽ còn mở rộng.
Số liệu chính thức cũng lộ ra dấu hiệu bất thường: chênh lệch thống kê thương mại giữa Ngân hàng Trung ương và Hải quan Nga đã lên tới 7 tỷ USD trong nửa đầu năm nay, có thể do các giao dịch hàng đổi hàng khó đo lường.
Trong 7 tháng đầu năm, thặng dư thương mại Nga giảm 14% so với cùng kỳ, xuống 77,2 tỷ USD; xuất khẩu giảm 11,5 tỷ USD, trong khi nhập khẩu lại tăng 1,2 tỷ USD.
Ký ức hỗn loạn thập niên 1990
Hàng đổi hàng từng là “đặc sản” thời Nga khủng hoảng sau Liên Xô tan rã: xăng dầu đổi lấy bột mì, điện đổi lấy giày dép, tạo nên những chuỗi giao dịch chồng chéo hỗn loạn, khiến giá trị hàng hóa bị bóp méo và nảy sinh gian lận.
Khác với thời đó, kinh tế Nga hiện không thiếu tiền mặt, nhưng bị dồn ép bởi nguy cơ trừng phạt tài chính. Ngoài ra, doanh nghiệp còn xoay xở bằng nhiều cách: qua trung gian thanh toán, dùng ngân hàng VTB tại Thượng Hải, hay thậm chí dùng tiền điện tử gắn với USD.
“Doanh nghiệp nhỏ đang dùng crypto rất nhiều. Có bên mang tiền mặt, có bên bù trừ công nợ, có bên chia nhỏ tài khoản ở nhiều ngân hàng. Hiện chưa có giải pháp thanh toán công nghệ hoàn chỉnh – kinh tế Nga đang sống sót nhờ cùng lúc thử 10-15 phương thức khác nhau”, Sergey Putyatinsky, lãnh đạo công ty tài chính BCS, cho biết.
Theo Reuters
