Chống lãng phí: Chuyển từ nhận thức sang hành động

Tình trạng lãng phí kéo dài đang như những “tổ mối” hàng ngày làm rỗng “thân đê”, gây thất thoát ngân sách, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống người dân. Chống lãng phí thành công như chống tham nhũng, đất nước nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới.

Nguồn lực xã hội đang bị lãng phí dưới nhiều dạng thức

Trong bài viết “Chống lãng phí”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra, kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã góp phần đưa công cuộc đổi mới đạt những thành tựu vĩ đại; đạt và vượt hầu hết các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội qua các nhiệm kỳ.

Bên cạnh kết quả, nhìn thẳng vào sự thật, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng chỉ ra thực trạng và sự tồn tại dai dẳng của lãng phí trong nhiều lĩnh vực, từ tài nguyên thiên nhiên, ngân sách quốc gia cho đến nguồn nhân lực, thời gian và sức lực của con người, tài sản công… và cả những dạng lãng phí “vô hình” như lãng phí cơ hội, lãng phí tiềm năng, và đặc biệt là lãng phí trong hệ thống tổ chức và quản lý nhà nước…

Tại các phiên thảo luận trên nghị trường Quốc hội, vấn đề này luôn “nóng” khi các đại biểu tập trung phân tích sự lãng phí về nguồn lực của xã hội trong các "dự án trùm mền, công trình đắp chiếu". Trong đó, có những dự án điện gió, điện mặt trời đã đầu tư xây dựng nhưng chưa đưa vào vận hành; hàng nghìn, hàng trăm nghìn căn hộ xây dựng rồi bỏ trống hoặc xây dựng dở dang, "trơ gan cùng tuế nguyệt"; hay các công trình dự án xây dựng hàng chục năm nhưng vẫn chưa xong...

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận) đã nhận định, có thể đến nay chúng ta chưa có số liệu thống kê thật sự đầy đủ về sự lãng phí, nhưng con số này không dưới hàng trăm nghìn tỷ đồng, đó là chưa kể còn những lãng phí hệ lụy xoay quanh nó. Ví dụ, lãng phí về nguồn lực đất đai, lãng phí về cơ hội phát triển của DN, của đất nước… không đo đếm hết và trước hết đó là lãng phí niềm tin của Nhân dân.

Quốc hội khóa XV đã từng giám sát tối cao “việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016 - 2021”, điều đáng nói, báo cáo kết quả giám sát có tổng cộng 93 trang nhưng những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân được liệt kê là gần 60 trang. “Điều này có nghĩa là nhìn đâu cũng thấy lãng phí và thất thoát” - như các đại biểu Quốc hội từng nhận định.

Từ những thông tin được đưa ra sau giám sát cho thấy, tình trạng lãng phí diễn ra với biểu hiện muôn mặt, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý ngân sách Nhà nước, đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm công, quản lý đất đai, tài sản công… gây thất thoát nguồn lực quốc gia. Những con số được chỉ ra tại thời điểm đó khiến các đại biểu phải thốt lên “thật xót xa”. Giai đoạn 2016 - 2021 có đến 3.085 dự án sử dụng vốn Nhà nước có thất thoát, lãng phí; tổng số tiền gây thất thoát lãng phí trong 5 năm là 31.800 tỷ đồng; 74.378,7ha đất sử dụng sai mục đích, bỏ hoang hóa, vi phạm pháp luật...

Gần đây, tại cuộc họp thông báo kết quả cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo T.Ư về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (ngày 30/10), thống kê cho thấy, hiện có 9 dự án về xây dựng, 22 dự án về điện lực, công nghiệp, 15 dự án về giao thông, 7 dự án trong lĩnh vực giáo dục, văn hóa - thể thao - du lịch, 4 dự án về nông nghiệp cần xử lý để CLP.

“Bắt đúng bệnh, kê đúng đơn”

Trong những năm qua, cả hệ thống chính trị từ T.Ư đến các địa phương đều coi thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là nhiệm vụ cấp bách. Nhiều quy định cụ thể về vấn đề này đã được thể hiện rõ trong Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Hầu hết các cơ quan, tổ chức đã xây dựng và ban hành chương trình, kế hoạch hành động… về chống lãng phí, nhưng hiệu quả thực hiện chưa đạt như mong muốn.

Khi nói về nguyên nhân dẫn đến lãng phí, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Mai Thị Phương Hoa cho rằng, còn một bộ phận cán bộ có tâm lý coi nhẹ việc chống lãng phí ngay trong hoạt động quản lý. Lâu nay họ chỉ coi lãng phí là hành vi cần khắc phục nhưng chưa đến mức nghiêm trọng, chưa coi lãng phí là hành vi nguy hiểm cho xã hội. Cùng với đó, một số cán bộ còn quan niệm lãng phí chỉ là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản Nhà nước không hiệu quả nhưng trên thực tế còn có lãng phí về cơ hội và thời gian.

Việc chỉ rõ hơn nữa trách nhiệm của chủ thể, của tổ chức, cá nhân nào để xảy ra tình trạng thất thoát, lãng phí là đòi hỏi từ thực tiễn. Theo GS.TS Hoàng Văn Cường (nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội), những con số biết nói về hàng trăm dự án, hàng trăm nghìn héc ta đất, hàng chục nghìn tỷ đồng bị lãng phí là một cảm giác rất xót xa. Tình trạng lãng phí đã xảy ra một thời gian dài mà chúng ta đều nhận định được, đều nhận thấy được, rất cần xử lý dứt điểm; mà để xử lý vụ việc này thì chúng ta phải chỉ rõ được trách nhiệm của ai, của cá nhân nào, của tổ chức nào.

Dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, cả hệ thống chính trị đã nhận diện và đưa lĩnh vực chống lãng phí vào Ban Chỉ đạo phòng chống tiêu cực, tham nhũng. Từ nhận thức sang hành động, đồng bộ giải pháp từ thấp lên cao trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đang được thực thi như rà soát, quyết liệt trong xử lý các dự án chậm triển khai, sắp xếp, tinh gọn bộ máy... Đặc biệt, việc xây dựng văn hóa chống lãng phí trong toàn xã hội trở thành các chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội, đưa vào nội quy của từng cơ quan, đơn vị chú trọng…

Như đánh giá của các chuyên gia, trong khi, sự lãng phí còn hiện hữu, việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành việc thường xuyên, liên tục ở mọi cơ quan, ban ngành và ở mọi tầng lớp Nhân dân. Trong khu vực công, chống lãng phí không chỉ là việc thực thi những quy định của pháp luật mà phải trở thành lối sống của mỗi cá nhân và đây mới là gốc rễ sâu xa nhất của vấn đề. Cùng với đó là phải xử lý nghiêm minh các trường hợp cố tình để xảy ra tình trạng lãng phí, không có ý thức chống lãng phí, sẽ là một giải pháp đặc biệt coi trọng, để tạo thêm nguồn lực thúc đẩy sự phát triển.