Chưa từng có tiền lệ: Trung Quốc tính mang công nghệ đất hiếm ‘đổi’ tài nguyên ở một quốc gia Đông Nam Á

Trung Quốc và Malaysia đang trong giai đoạn thảo luận sơ bộ về một dự án hợp tác chế biến đất hiếm, trong đó quỹ đầu tư quốc gia Khazanah Nasional nhiều khả năng sẽ bắt tay với một doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc để xây dựng nhà máy lọc tách tại Malaysia, theo nguồn tin từ Reuters.

Trung Quốc vốn đã cấm xuất khẩu công nghệ chế biến loại nguyên liệu chiến lược này để bảo vệ vị thế độc tôn, nhưng nay sẵn sàng “đổi công nghệ lấy tài nguyên”, để tiếp cận trữ lượng đất hiếm chưa khai thác của Malaysia, đồng thời kiềm chế sự cạnh tranh từ Lynas Rare Earths, tập đoàn Úc đang vận hành một nhà máy xử lý đất hiếm ở bang Pahang (Malaysia).

Việc hợp tác với Kuala Lumpur có thể giúp Trung Quốc vừa duy trì ảnh hưởng công nghệ, vừa mở rộng nguồn cung nguyên liệu.

Tuy nhiên, kế hoạch này vấp phải nhiều trở ngại. Trung Quốc lo ngại Malaysia khó bảo đảm đủ nguồn cung nguyên liệu cho một nhà máy quy mô lớn. Ngược lại, Kuala Lumpur lại quan ngại về tác động môi trường và thủ tục pháp lý phức tạp, bởi hoạt động khai khoáng phải được cả chính quyền bang và liên bang phê duyệt.

Malaysia cũng tuyên bố không ủng hộ việc khai thác đất hiếm tại các khu vực nhạy cảm như rừng dự trữ lâu dài hoặc vùng bảo tồn nguồn nước.

Trong bối cảnh nhiều nhà sản xuất ô tô và linh kiện điện tử trên thế giới đang chạy đua tìm nguồn cung thay thế, Malaysia được xem là “mảnh ghép” quan trọng. Nước này ước tính có khoảng 16,1 triệu tấn đất hiếm, nhưng chưa đủ công nghệ để khai thác và tinh chế.

Chính phủ cũng đã cấm xuất khẩu đất hiếm thô nhằm tránh thất thoát tài nguyên, ngoại trừ một dự án thử nghiệm năm 2022 để xây dựng khung pháp lý cho hoạt động khai thác.

Tháng 5 vừa qua, Lynas ký thỏa thuận với bang Kelantan (Malaysia) về cung cấp hỗn hợp carbonate đất hiếm, cho thấy nỗ lực phát triển ngành công nghiệp bản địa.

Nhà máy dự kiến xử lý cả đất hiếm nhẹ và nặng

Theo hai nguồn tin Malaysia, nhà máy được đề xuất sẽ tinh chế cả đất hiếm “nhẹ” lẫn “nặng”, những nguyên tố then chốt trong sản xuất ô tô điện, điện thoại, thiết bị quân sự và công nghệ sạch. Trong đó, đất hiếm nặng ngày càng khan hiếm vì nhu cầu tăng mạnh.

Tháng 8, Bộ trưởng Tài nguyên Malaysia Johari Abdul Ghani cho biết Trung Quốc sẵn sàng hỗ trợ kỹ thuật và công nghệ chế biến, nhưng Chủ tịch Tập Cận Bình yêu cầu mọi hợp tác chỉ giới hạn ở các doanh nghiệp gắn với nhà nước, nhằm bảo vệ bí mật thương mại. Ông cũng nhấn mạnh đàm phán mới ở giai đoạn sơ bộ và chưa có thỏa thuận nào được ký kết.

Nếu dự án được thông qua, Malaysia sẽ trở thành một trong số ít quốc gia cùng lúc sở hữu công nghệ tinh luyện đất hiếm từ cả Trung Quốc lẫn phương Tây, một vị thế chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo Reuters