Chuyên gia: Những lĩnh vực nào cần bước ‘đại nhảy vọt’ để giảm nhập siêu dịch vụ?

Cán cân thương mại dịch vụ: Điểm yếu trong chuỗi giá trị quốc gia

Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp tại Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân, cán cân thương mại dịch vụ của Việt Nam phản ánh rõ nét sự yếu kém trong năng lực cung ứng dịch vụ nội địa. Báo cáo từ Tổng cục Thống kê cho thấy, trong năm 2024, xuất khẩu dịch vụ đạt 23,85 tỷ USD, tăng 17,7% so với năm trước. Tuy nhiên, nhập khẩu dịch vụ lại lên tới 36,19 tỷ USD, tăng 24,4%, dẫn đến mức nhập siêu 12,34 tỷ USD. Điều này lý giải tại sao thặng dư thương mại hàng hóa của Việt Nam đạt mức 24,77 tỷ USD, tuy nhiên thặng dư ròng (bao gồm cả hàng hóa và dịch vụ) của Việt Nam chỉ đạt hơn 12 tỷ USD.

Cán cân thương mại hàng hóa Việt Nam theo các tháng năm 2024. Nguồn: Tổng cục Thống kê (GSO).

Ngành logistics là ví dụ điển hình của sự phụ thuộc vào dịch vụ nước ngoài. Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, Việt Nam hiện xuất khẩu phần lớn hàng hóa theo điều kiện FOB (Free On Board), trong khi nhập khẩu lại theo CIF (Cost, Insurance and Freight). Điều này khiến phí vận tải và bảo hiểm thuộc về các công ty nước ngoài, với chi phí vận chuyển và bảo hiểm hàng hóa nhập khẩu năm 2024 đạt 12,07 tỷ USD, chiếm 33,4% tổng kim ngạch nhập khẩu dịch vụ.

Trong lĩnh vực du lịch, dù đã đạt được những bước tiến, Việt Nam vẫn ghi nhận mức nhập siêu 380 triệu USD trong năm 2024. Tổng doanh thu xuất khẩu du lịch đạt 12,19 tỷ USD, nhưng chi tiêu của 5,3 triệu người Việt Nam đi du lịch nước ngoài vượt xa lượng chi tiêu của 17,6 triệu khách quốc tế đến Việt Nam. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn trong sức hấp dẫn và chất lượng dịch vụ du lịch nội địa.

Logistics và vận tải biển: Chìa khóa giữ lại giá trị dịch vụ

Logistics và vận tải biển được các chuyên gia đánh giá là lĩnh vực cần ưu tiên hàng đầu. Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, “phát triển đội tàu vận tải quốc tế và hạ tầng logistics hiện đại là yếu tố nền tảng để giảm phụ thuộc vào dịch vụ nước ngoài và giữ lại giá trị trong nước”. Hiện nay, Việt Nam mới chỉ có 1.500 tàu biển hoạt động quốc tế, với tổng trọng tải xếp hạng 24 thế giới, thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực như Singapore hay Hàn Quốc.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng là giảng viên cao cấp tại Viện Thương mại và Kinh tế Quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU). Ông là chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh tế quốc tế và thương mại, với nhiều nghiên cứu có giá trị và những đóng góp nổi bật trong tư vấn chính sách thương mại của Việt Nam.

Việc đầu tư vào hạ tầng cảng biển hiện đại cũng đóng vai trò quan trọng. Hệ thống cảng biển Việt Nam hiện có 296 bến cảng với công suất thiết kế 750 triệu tấn/năm, nhưng phần lớn vẫn phụ thuộc vào tàu mẹ của các công ty nước ngoài để vận chuyển hàng hóa. Điều này làm tăng chi phí logistics, chiếm tới 16,8 - 17% GDP của Việt Nam, cao hơn mức trung bình toàn cầu là 11-12%.

Ngoài ra, cần tập trung vào số hóa và tự động hóa trong quản lý logistics. Việc ứng dụng công nghệ Blockchain, IoT và Big Data có thể tối ưu hóa chuỗi cung ứng, giảm thiểu chi phí và thời gian, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Du lịch và y tế: Hai trụ cột tiềm năng chưa được khai thác đúng mức

Ngành du lịch Việt Nam, dù đạt được những bước tiến nhất định, vẫn tồn tại nhiều hạn chế. Trong phát biểu tại Diễn đàn Kịch bản Kinh tế Việt Nam lần thứ 17 - VESF 2025 do Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam tổ chức, TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (GSO) đã chỉ ra rằng: “giá vé máy bay nội địa cao và cơ sở hạ tầng du lịch chưa đồng bộ là nguyên nhân khiến nhiều người Việt chọn du lịch nước ngoài”. Trong năm 2024, giá vé máy bay chặng Hà Nội – TP.HCM đắt hơn nhiều chặng bay quốc tế, dẫn đến lượng lớn người Việt chi tiêu du lịch nước ngoài, gây thất thoát ngoại tệ.

TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (GSO) phát biểu tại Diễn đàn Kịch bản Kinh tế Việt Nam lần thứ 17 - VESF 2025 ngày 07/01/2025.

Để cải thiện, Việt Nam cần phát triển các sản phẩm du lịch đặc sắc mang đậm bản sắc văn hóa, đầu tư vào hạ tầng giao thông, và tăng cường quảng bá quốc tế. Bên cạnh đó, việc thúc đẩy liên kết giữa các tỉnh, thành phố trong nước nhằm xây dựng các tour du lịch liên vùng cũng là yếu tố quan trọng.

Trong lĩnh vực y tế, Việt Nam chưa có những bệnh viện đạt tiêu chuẩn quốc tế để thu hút khách hàng khu vực và toàn cầu. Việc phát triển các bệnh viện chất lượng cao không chỉ giảm số lượng người Việt ra nước ngoài chữa bệnh (ước tính chi phí hơn 2 tỷ USD mỗi năm) mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu dịch vụ y tế. Theo các chuyên gia, hợp tác quốc tế trong đào tạo nhân lực và chuyển giao công nghệ là giải pháp cần thiết để nâng cao chất lượng ngành y tế.

Chiến lược tài khóa và tín dụng: Động lực cải thiện cán cân thương mại dịch vụ

Các chuyên gia đồng thuận rằng, ngoài cải thiện năng lực cung ứng dịch vụ, Việt Nam cần có chính sách tài khóa và tín dụng hiệu quả. TS. Nguyễn Bích Lâm nhấn mạnh, “cần giảm thuế VAT để kích thích tiêu dùng dịch vụ nội địa và hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước nâng cao năng lực cạnh tranh”. Trong năm 2024, chính sách giảm 2% VAT đã giúp tăng sức mua, nhưng cần mở rộng áp dụng cho nhiều ngành dịch vụ hơn.

Bên cạnh đó, việc thiết lập các gói tín dụng ưu đãi dành cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực logistics, du lịch và y tế sẽ tạo động lực lớn cho sự phát triển. Cụ thể, các doanh nghiệp logistics cần được hỗ trợ vay vốn dài hạn với lãi suất thấp để đầu tư vào tàu biển và cơ sở hạ tầng. Các doanh nghiệp du lịch cần được trợ giá trong các chương trình quảng bá quốc tế, trong khi lĩnh vực y tế cần chính sách đặc thù về thuế và tín dụng để thúc đẩy đầu tư vào thiết bị và công nghệ hiện đại.

Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong xuất khẩu hàng hóa, nhưng cán cân thương mại dịch vụ vẫn là điểm yếu cần khắc phục. Việc tập trung đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược không chỉ giúp giảm nhập siêu mà còn tăng cường năng lực cạnh tranh, thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò trong chuỗi giá trị toàn cầu.

>> Cán cân thương mại ròng Việt Nam năm 2024 đạt thặng dư kỷ lục hơn 12 tỷ USD