Coi ngành ô tô là 'chiến trường cuối cùng' nhưng Nhật Bản vẫn 'dửng dưng như không' với xe điện: Lý do là gì?
Dù sở hữu công nghệ, tài chính và vị thế hàng đầu ngành ô tô, Nhật Bản vẫn không vội chạy theo xu hướng xe điện của thế giới.
Trong khi thế giới đang chạy đua phát triển xe điện (EV), Nhật Bản – quốc gia nổi tiếng với ngành công nghiệp ô tô hàng đầu lại tỏ ra thận trọng và tiến chậm hơn. Thái độ dè dặt này bắt nguồn từ những tính toán chiến lược của chính phủ và các tập đoàn ô tô lớn, cùng với thói quen tiêu dùng và hạ tầng chưa sẵn sàng.
Dù đã cam kết ngừng bán xe chỉ chạy xăng từ năm 2035, chính phủ Nhật Bản vẫn coi xe hybrid (lai xăng - điện) là giải pháp thực tế và quan trọng trong giai đoạn chuyển tiếp. Các tập đoàn ô tô hàng đầu như Toyota hay Nissan không giấu sự hoài nghi với xe điện, đặc biệt là về lợi nhuận và tác động môi trường. Chủ tịch Toyota – ông Akio Toyoda từng thẳng thắn chỉ trích việc thổi phồng lợi ích của EV, cho rằng xe điện chỉ "xanh" khi được sạc từ nguồn điện sạch, điều mà Nhật Bản chưa đảm bảo được khi vẫn phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch.
 |
| Ảnh minh hoạ. |
>>Xe điện Ford chốt ngày ra mắt tại Việt Nam: có pin cực bền, hoạt động lên tới 515km mỗi lần sạc
Ngoài ra, việc chuyển đổi từ xe hybrid sang xe điện toàn phần đòi hỏi các hãng phải phá bỏ mô hình sản xuất hiện tại vốn đang vận hành hiệu quả và đầu tư lại từ đầu. Điều này đồng nghĩa với rủi ro mất việc hàng loạt và phá vỡ chuỗi cung ứng phụ tùng đang tạo nên hệ sinh thái ô tô Nhật. Các doanh nghiệp cũng muốn thu hồi vốn đầu tư lớn vào công nghệ hybrid trước khi thay đổi chiến lược sản phẩm.
Một phần nguyên nhân khiến Nhật Bản chậm chân còn do "canh bạc" chiến lược từ thập kỷ trước, khi nhiều hãng xe như Toyota mạnh tay đầu tư vào công nghệ pin nhiên liệu hydro thay vì tập trung phát triển EV. Tuy nhiên, kỳ vọng vào cuộc cách mạng hydro đã không trở thành hiện thực. Trong khi đó, các hãng xe Trung Quốc như BYD đang vươn lên mạnh mẽ, đẩy ngành ô tô Nhật vào thế bị động và có nguy cơ tụt hậu.
Bên cạnh các yếu tố cấp vĩ mô, hạ tầng sạc còn hạn chế và văn hóa tiêu dùng đặc thù cũng là rào cản lớn. Nhật Bản chỉ có khoảng 30.000 trạm sạc, tương đương một điểm sạc cho mỗi 4.000 xe – thấp hơn nhiều so với châu Âu hay Mỹ. Sạc tại nhà cũng bất tiện, đặc biệt với người sống ở chung cư, vì cần xin phép ban quản lý và nâng cấp điện riêng biệt. Người tiêu dùng Nhật cũng lo ngại xe điện yếu trong điều kiện đồi núi phức tạp, hay khi xảy ra thiên tai khiến mất điện – điều vẫn thường xuyên xảy ra ở đất nước này.
 |
| Ảnh minh hoạ. |
Ngoài ra, người Nhật có xu hướng ưa chuộng các mẫu xe nhỏ, tiết kiệm nhiên liệu (kei car), trong khi các dòng xe điện nhỏ lại khó mang lại lợi nhuận cho nhà sản xuất. Chi phí sở hữu xe điện cũng cao hơn đáng kể so với xe xăng, dù đã có hỗ trợ từ chính phủ. Phạm vi hoạt động của EV cũng kém hơn xe xăng và xe hybrid – càng làm người dùng phân vân.
Với tất cả những lý do trên, xe hybrid hiện vẫn được xem là lựa chọn hợp lý và thực tế nhất với phần đông người dân Nhật Bản. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng nếu tiếp tục chần chừ, các hãng xe Nhật có thể đi vào "vết xe đổ" của các tập đoàn điện tử trước đây – từng hùng mạnh nhưng suy tàn vì không bắt kịp xu thế.
Ngành ô tô được coi là "chiến trường cuối cùng" của công nghiệp Nhật. Nếu không kịp chuyển mình trong 5–10 năm tới, Nhật Bản có thể đánh mất vị thế dẫn đầu mà họ đã xây dựng trong suốt nhiều thập kỷ qua.
