Cơn sốt vàng trên thị trường 'chợ đen' và rủi ro pháp lý tiềm ẩn
Câu hỏi đặt ra lúc này là mua bán vàng trên thị trường 'chợ đen' có vi phạm pháp luật hay không?
Giữa lúc giá vàng trong nước liên tục lập đỉnh, nhiều hội nhóm mua bán vàng trên mạng xã hội trở thành “điểm hẹn” của giới đầu cơ và người dân có nhu cầu tích trữ.
Tại các nhóm có hàng chục nghìn thành viên, cứ vài phút lại xuất hiện bài đăng “cần mua” hoặc “cần bán” kèm số điện thoại liên hệ. Bên dưới mỗi bài viết, hàng loạt bình luận trả giá, thỏa thuận công khai.
Dù giá vàng miếng trên thị trường đang quanh mức 150 triệu đồng/lượng nhưng trên các hội nhóm, giá mua bán được đẩy lên 170–180 triệu đồng/lượng, thậm chí có nơi cao hơn. Điều đáng nói, vẫn có nhiều người chấp nhận giao dịch, nhắn tin riêng để thương lượng, bất chấp rủi ro.
Trong các hội nhóm giao dịch trên mạng, nhiều người cũng đăng bán vàng nhẫn trơn 24K của các thương hiệu lớn như DOJI, Bảo Tín Minh Châu, SJC... dao động từ 160-165 triệu đồng một lượng. Mức này cao hơn thị trường chính thức 5-10 triệu đồng cùng thời điểm.
Ở chiều thu mua, các tin rao gom vàng miếng, nhẫn trơn 9999 của các thương hiệu lớn như DOJI, Bảo Tín Minh Châu, SJC... từ các đầu mối - xuất hiện dày đặc, lấn át chiều bán ra. Họ sẵn sàng thu với số lượng lớn, chốt giá, sau đó giao dịch tận nơi. Một số đầu mối hiện nhận thu mua cả vàng 18K với số lượng lớn, giá tốt hơn vài triệu đồng một lượng so với thị trường.
Vậy, câu hỏi đặt ra lúc này là mua bán vàng "chợ đen" có vi phạm pháp luật hay không?
Nghị định 24/2012/NĐ-CP sửa đổi bổ sung bởi Nghị định 232/2025/NĐ-CP quy định tại Khoản 6 Điều 4 hiện đang quy định như sau:
Hoạt động sản xuất vàng miếng; kinh doanh mua, bán vàng miếng; sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được Ngân hàng Nhà nước cấp Giấy phép sản xuất vàng miếng, Giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng, Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ.
Hoạt động mua, bán vàng nguyên liệu của doanh nghiệp, ngân hàng thương mại sản xuất vàng miếng được thực hiện theo quy định tại Nghị định này". Khoản 7 Điều 4 quy định: "Hoạt động kinh doanh mua, bán vàng trang sức, mỹ nghệ là hoạt động kinh doanh có điều kiện không cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.
Khoản 9 Điều 4 quy định các hoạt động kinh doanh vàng khác "là hoạt động kinh doanh thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ hạn chế kinh doanh. Tổ chức, cá nhân chỉ được thực hiện các hoạt động kinh doanh vàng khác sau khi được Thủ tướng Chính phủ cho phép và được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép.
Theo đó, đối với hoạt động kinh doanh, mua bán vàng miếng; trang sức, mỹ nghệ đều là kinh doanh có điều kiện. Trong đó, đối với hoạt động kinh doanh mua bán vàng miếng phải được thực hiện tại các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép (Điều 10).
Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh mua, bán vàng trang sức, mỹ nghệ tuy không cần được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh nhưng phải đáp ứng điều kiện (như có đăng ký thành lập doanh nghiệp, ngành nghề, có địa điểm, cơ sở vật chất…) theo quy định thì mới có thể kinh doanh (Điều 8).
Ở bài viết của Luật sư Mai Thanh Bình (Công ty Luật TNHH Mai Thanh Bình) trên báo Người Lao động thông tin, theo quy định về đối tượng áp dụng của Nghị định này, Nghị định này chỉ điều chỉnh đối với "cá nhân có hoạt động kinh doanh vàng", nên nếu mua vàng lẻ từ cá nhân, ví dụ mua lại từ người thân do người đó không còn nhu cầu thì không bị coi là hành vi vi phạm. Tuy nhiên, nếu người thực hiện hành vi mua, bán vàng lợi dụng sự cho phép này để mua bán thường xuyên, liên tục, kéo dài và thu lợi thì hành vi mua bán này có thể được xem là kinh doanh vàng không phép và bị xử lý theo quy định của pháp luật. Tùy vào tình trạng và mức độ vi phạm có thể bị xử lý hành chính cho đến truy cứu trách nhiệm hình sự.
Không chỉ riêng ở Việt Nam, người dân ở các nước khác hiện nay cũng đều chung tâm lý đổ xô đi mua vàng, khi chứng kiến giá kim loại quý liên tiếp lập đỉnh, phá mốc 4.300 USD một ounce.
Những ngày qua, người dân lùng mua từng phân hoặc từng chỉ nhẫn trơn khi giá lập đỉnh. Các thương hiệu lớn trên thị trường thường xuyên treo biển "tạm hết hàng" hoặc giới hạn lượng mua chỉ một vài phân. Một số thương hiệu dù giới hạn lượng mua mỗi ngày 3 phân, nhiều người vẫn chấp nhận xếp hàng dài chờ đợi. Chính thực trạng này khiến nhiều người đổ xô săn vàng "chợ đen.
Tuy nhiên Luật sư Mai Thanh Bình lưu ý rằng: “Tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng miếng có thể bị xử phạt hành chính từ 300 đến 400 triệu đồng đối với cá nhân và gấp đôi đối với tổ chức. Ngoài ra, còn có thể bị áp dụng các biện pháp phạt bổ sung như: Tịch thu vàng; tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng có thời hạn theo quy định tại Điều 24 Nghị định 88/2019/NĐ-CP ngày 14-11-2019”,
Ngoài ra, nếu hành vi vi phạm đáp ứng đủ cấu thành tội phạm theo quy định của Bộ Luật Hình sự 2015 thì tùy theo hành vi có thể bị truy cứu những tội sau: Tội "Buôn lậu" theo Điều 188 (nếu có hành vi buôn bán xuyên biên giới; hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại); tội "Rửa tiền"...
