Đặc khu xa bờ nhất Vịnh Bắc Bộ: Rộng hơn 2km², từng là nơi bắn rơi 23 máy bay Mỹ, sở hữu khu bảo tồn biển 270km² và giữ vai trò cửa ngõ kinh tế biển
Hòn đảo từng là tiền tiêu giữa Vịnh Bắc Bộ, ghi dấu ấn lịch sử kháng chiến, nay đóng vai trò chiến lược trong phát triển kinh tế biển và bảo tồn sinh học.
Sau đợt sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, cả nước sẽ chính thức có 13 đặc khu, bắt đầu vận hành từ ngày 1/7/2025. Danh sách bao gồm: Cô Tô, Vân Đồn (Quảng Ninh); Cát Hải, Bạch Long Vĩ (TP. Hải Phòng); Cồn Cỏ (Quảng Trị); Lý Sơn (Quảng Ngãi); Hoàng Sa (Đà Nẵng); Trường Sa (Khánh Hòa); Phú Quý (Lâm Đồng); Côn Đảo (TP. Hồ Chí Minh); Phú Quốc, Kiên Hải và Thổ Chu (An Giang).
Trong số đó, đặc khu Bạch Long Vĩ thuộc địa phận TP. Hải Phòng, nằm giữa trung tâm Vịnh Bắc Bộ, giữ vai trò chiến lược về kinh tế biển và an ninh - quốc phòng.
Lịch sử hình thành và dấu ấn chiến đấu
Đầu thế kỷ 20, Bạch Long Vĩ chỉ là nơi ngư dân ghé vào tránh bão. Năm 1937, vua Bảo Đại cho lập đồn canh và tổ chức hành chính theo chế độ lý trưởng. Đến ngày 15/2/1957, đảo chính thức trở thành xã trực thuộc TP. Hải Phòng theo Nghị định số 049. Giai đoạn 1957-1959, xã được sáp nhập vào huyện Cát Hải.
Từ năm 1958-1964, khoảng 160 hộ dân sinh sống trên đảo cùng lực lượng Tiểu đoàn 152 thuộc Quân khu Tả Ngạn làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền. Sau sự kiện Vịnh Bắc Bộ ngày 5/8/1964, Mỹ mở rộng chiến tranh ra miền Bắc, Bạch Long Vĩ trở thành mục tiêu đánh phá. Chính quyền TP. Hải Phòng buộc phải sơ tán toàn bộ dân về Cát Bà, để lại lực lượng bám trụ giữ đảo.
Suốt hơn 10 năm chiến đấu, quân dân Bạch Long Vĩ tham gia 118 trận đánh, bắn rơi 23 máy bay địch. Ngày 31/12/1973, Tiểu đoàn 152 được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, và đảo được nhận danh hiệu là “đảo anh hùng”.
Một trong những dấu ấn văn hóa đáng nhớ là vào tháng 7/1965, Bộ Quốc phòng cử đoàn văn công và đội quay phim ra đảo. Cảm xúc từ tinh thần chiến đấu kiên cường ấy đã khơi nguồn cho nhạc sĩ Huy Du sáng tác ca khúc Bạch Long Vĩ đảo quê hương, ghi lại hình ảnh bất khuất của đảo tiền tiêu giữa biển khơi.
Tiềm năng phát triển của đặc khu Bạch Long Vĩ
Đảo Bạch Long Vĩ là hòn đảo xa bờ nhất trong Vịnh Bắc Bộ. Nằm cách đất liền khoảng 110km và cách quần đảo Cát Bà khoảng 70km.
Đảo Bạch Long Vĩ có diện tích tự nhiên 2,33km², trong đó 1,78km² là đất không bị ngập triều, còn 0,55km² thường xuyên ngập khi triều lên cao. Đây là huyện đảo xa bờ nhất trên Vịnh Bắc Bộ, được thành lập theo Nghị định số 15/CP ngày 9/12/1992. Dù diện tích không lớn, đảo lại có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược bảo vệ chủ quyền quốc gia và phát triển kinh tế biển.
Với trữ lượng hải sản dồi dào, Bạch Long Vĩ đang được định hướng trở thành trung tâm hậu cần nghề cá khu vực phía Bắc, cung cấp các dịch vụ thiết yếu như tiếp nhiên liệu, nước ngọt, vật tư, sửa chữa tàu thuyền và thu mua hải sản. Nhiều mô hình nuôi biển bền vững như cá chim, cá giò, rong biển... cũng được triển khai, ứng dụng công nghệ sinh học thân thiện với môi trường.
Bạch Long Vĩ sở hữu hệ sinh thái biển đa dạng, được xem là “phòng thí nghiệm tự nhiên” lý tưởng cho các nghiên cứu về sinh học biển, khí tượng, địa chất và biến đổi khí hậu. Đảo đã xây dựng nhiều công trình phục vụ nghiên cứu và an toàn hàng hải như hải đăng, trạm khí tượng và trung tâm khoa học biển.
Đặc biệt, khu vực quanh đảo đã được quy hoạch thành khu bảo tồn biển rộng hơn 270km². Ngày 31/12/2013, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2630/QĐ-TTg, xác lập khu bảo tồn với mục tiêu bảo vệ hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển, rong biển, bãi giống và các loài thủy sinh vật quý hiếm. Đây là tiền đề để thúc đẩy hợp tác quốc tế trong nghiên cứu và phát triển công nghệ biển hiện đại.
Không chỉ giàu tài nguyên sinh học, đảo còn có cảnh quan thiên nhiên độc đáo với đồi núi, bãi cát, rạn đá ven biển và các công trình như điện gió, hải đăng. Các điểm đến văn hóa - tâm linh như chùa Bạch Long, đền thờ Đức Thánh Trần góp phần tạo nên sức hút riêng biệt cho du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng cao cấp, kết hợp giáo dục và bảo tồn môi trường.
Việc định hướng Bạch Long Vĩ trở thành đặc khu là bước đi chiến lược, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc kết hợp bảo vệ chủ quyền với phát triển kinh tế biển. Sự thay đổi đơn vị hành chính không chỉ giúp tăng hiệu quả quản lý, mà còn tạo điều kiện áp dụng cơ chế đặc thù, thu hút đầu tư và đẩy mạnh tăng trưởng. Trong tương lai, Bạch Long Vĩ sẽ là hạt nhân phát triển vùng biển phía Bắc, góp phần thực hiện chiến lược kinh tế biển bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
Tổng hợp
