Đại gia ‘Vua sông, Chúa mỏ’ của Việt Nam qua đời để lại di chúc dài 30 trang: Mộ phần bị đào trộm vì tin đồn chôn kho báu
Trước khi mất khoảng ba tháng, ông đã viết bản di chúc dài 30 trang bằng tiếng Pháp, khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng.
‘Vua sông’, ‘Chúa mỏ’
Nhắc đến những doanh nhân lẫy lừng đầu thế kỷ XX, không thể không kể đến Bạch Thái Bưởi – người được mệnh danh là “Vua sông” trong ngành vận tải đường thủy và “Chúa mỏ” trong lĩnh vực khai thác khoáng sản. Từ một cậu bé nghèo khó, ông đã vươn lên trở thành biểu tượng của tinh thần doanh nhân Việt Nam.
Ảnh phục dựng ông Bạch Thái Bưởi (Ảnh: Znews)
Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874 tại làng Yên Phúc, nay thuộc phường Phúc La, Hà Đông (Hà Nội). Ban đầu, ông mang họ Đỗ, nhưng sau khi cha mất sớm, ông được một nhà giàu họ Bạch nhận nuôi và cho ăn học. Từ đó, ông đổi sang họ Bạch và lấy tên là Bạch Thái Bưởi.
Có chữ nghĩa, ông quyết tâm đi làm theo con đường doanh nghiệp, đi nhiều nơi và làm nhiều nghề để làm giàu. Với tâm niệm "sự nghiệp kinh doanh của mình, diễn ra trên đất nước mình, xung quanh là đồng bào mình, chắc chắn là thắng lợi", Bạch Thái Bưởi đã trở thành ông vua trong hai “vùng đất cấm” của người Việt lúc bấy giờ là thị trường hàng hải và khai thác mỏ.
Từ năm 1909 đến 1919, sự nghiệp của Bạch Thái Bưởi không chỉ phát triển mạnh mẽ trên các tuyến sông miền Bắc Việt Nam mà còn vươn ra thị trường quốc tế như Hồng Kông, Nhật Bản, Philippines, Singapore và Trung Quốc. Từ một nông dân nghèo, ông đã trở thành một trong những nhân vật quan trọng trong ngành hàng hải Việt Nam thế kỷ 20.
Không dừng lại ở thành công trong ngành hàng hải, từ năm 1921, Bạch Thái Bưởi quyết định dấn thân vào lĩnh vực khai thác mỏ – một ngành bị tư bản Pháp kiểm soát chặt chẽ lúc bấy giờ.
Theo tư liệu của PGS.TS Phạm Xanh (giảng viên khoa Sử, Trường Đại học KHXH&NV – Đại học Quốc gia Hà Nội), Bạch Thái Bưởi sở hữu nhiều mỏ than lớn tại tỉnh Quảng Yên (nay là Quảng Ninh), bao gồm An Biên, Bí Chợ và Cầm Thực.
Từ năm 1921, ông đầu tư khai thác hai mỏ than mang tên tiếng Pháp Ăng-toan và Ca-đíp, đồng thời xây dựng tuyến đường sắt dài 3 km để vận chuyển than, với sản lượng đạt 3.000 tấn/năm. Đến năm 1925, ông tiếp tục mở rộng hoạt động khi mua thêm hai mỏ Bí Chợ và Yên Thọ (tổng diện tích 1.924 ha) và xây dựng thêm tuyến đường sắt dài 5,5 km ra bến Đá Bạc, phục vụ xuất khẩu than.
Sự nghiệp khai thác mỏ của Bạch Thái Bưởi gắn liền với vùng đất Uông Bí. Ông chọn Yên Trung làm nơi tập kết than, xây dựng hệ thống vận chuyển và khai thác quy mô lớn.
Hiện nay, dấu tích về hoạt động khai thác của ông vẫn còn tồn tại. Dưới đáy hồ Yên Trung, người ta vẫn tìm thấy những đoạn đường ray chở than bị nhấn chìm. Ven hồ, một số cửa lò khai thác than xưa vẫn còn dấu vết. Sau này, khi đập nhân tạo được đắp để tích nước, toàn bộ khu khai thác bị nhấn chìm.
Di chúc dài 30 trang bằng tiếng Pháp
Bạch Thái Bưởi qua đời vào ngày 22/7/1932 tại Hải Phòng do một cơn đau tim, hưởng dương 58 tuổi. Trước khi mất khoảng ba tháng, ông đã viết bản di chúc dài 30 trang bằng tiếng Pháp, khiến nhiều người không khỏi ngỡ ngàng.
Di chúc dài 30 trang bằng tiếng Pháp của ông Bạch Thái Bưởi (Ảnh sưu tầm)
Theo Báo Vietnamnet, Bạch Thái Bưởi để lại khối tài sản khổng lồ, bao gồm nhiều bất động sản trải dài từ Hà Nội, Hải Phòng, Uông Bí (Quảng Ninh) đến Nam Định, Thanh Hóa và Vinh (Nghệ An). Ngoài ra, ông còn sở hữu một loạt tàu thuyền và hầm mỏ. Trong bản di chúc, ông bày tỏ niềm tin tuyệt đối vào con trai Bạch Thái Tòng.
Tang lễ của Bạch Thái Bưởi là một trong những đám tang lớn nhất Hải Phòng thời bấy giờ, với đoàn đưa tang kéo dài hàng km. Không chỉ giới doanh nhân, mà đông đảo người lao động nghèo từ khắp các tỉnh thành – những người từng được ông giúp đỡ – cũng đổ về tiễn biệt ông lần cuối.
Sau khi ông qua đời, gia đình đã tạo một mặt nạ thạch cao để lưu giữ chân dung của ông – một việc chỉ những gia đình giàu có mới có điều kiện thực hiện vào thời điểm đó.
Mặt nạ thạch cao để lưu giữ chân dung của ông (Ảnh sưu tầm)
Khu mộ của Bạch Thái Bưởi được xây dựng kiên cố trên một quả đồi thuộc sở hữu của gia đình. Riêng tấm bia mộ đã nặng hơn 2 tấn vôi, thể hiện sự trang trọng và bề thế.
Tuy nhiên, sau khi ông được an táng, nhiều người bắt đầu nhòm ngó phần mộ với suy nghĩ rằng vị doanh nhân này có thể đã được chôn cùng vàng bạc, châu báu. Gia đình sau đó phát hiện mộ bị đào trộm, làm dấy lên nhiều giai thoại bí ẩn xoay quanh kho báu được cho là chôn theo ông. Những câu chuyện này được truyền miệng suốt nhiều năm, càng làm tăng thêm sự huyền bí về cuộc đời của Bạch Thái Bưởi.
Đến năm 2013, gia đình quyết định di dời khu mộ về Văn Quán (Hà Đông) để bảo vệ di tích và tiện cho việc hương khói.
