Danh sách những loại thuốc đang bị làm giả nhiều nhất, cảnh báo rùng mình từ Bệnh viện Gia Định

Khoảng 10% thuốc trên toàn thế giới là giả hoặc kém chất lượng

“Cứ 10 sản phẩm y tế thì có 1 sản phẩm là giả hoặc không đạt chất lượng. Đó không chỉ là con số thống kê, mà là hồi chuông cảnh tỉnh về một cuộc khủng hoảng âm thầm đe dọa sức khỏe cộng đồng toàn cầu”, THs-BSCKII Lê Hoàng Quân, Phó giám đốc Bệnh viện Đa khoa Gia Định, nhấn mạnh tại tọa đàm “Triệt tận gốc hàng giả, hàng kém chất lượng: Bảo vệ người dân và doanh nghiệp”, chiều 11/6.

THs-BSCKII Lê Hoàng Quân, Phó giám đốc Bệnh viện Đa khoa Gia Định. Ảnh: Độc Lập.

>>>Bộ Công an: Có dấu hiệu một số cán bộ, cơ quan quản lý tiếp tay cho buôn lậu, hàng giả

Theo bác sĩ Quân, thuốc giả không chỉ là một vấn đề y tế, mà là hiểm họa mang tính toàn cầu, len lỏi qua biên giới, qua từng toa thuốc, từng nhà thuốc, rồi xâm nhập thẳng vào cơ thể người bệnh. Với định nghĩa từ WHO, thuốc giả là những sản phẩm bị gắn nhãn sai một cách cố ý nhằm gian lận danh tính, thành phần hoặc nguồn gốc, nói cách khác, đó là loại "tội phạm vô hình" đội lốt thuốc thật, nhắm thẳng đến túi tiền và sức khỏe người dân.

“Đáng sợ hơn, nhiều trường hợp bệnh nhân dùng thuốc giả mà không biết, dẫn đến điều trị thất bại, tình trạng kháng thuốc, thậm chí tử vong”, ông Quân cảnh báo.

Châu Phi và Đông Nam Á đang là hai khu vực “nóng” nhất về thuốc giả. Theo thống kê của WHO được bác sĩ Quân dẫn lại, khoảng 10% thuốc trên toàn cầu là giả hoặc không đạt chất lượng. Tại một số quốc gia châu Phi, tỷ lệ này có thể lên đến 50%, đặc biệt với các loại thuốc thiết yếu như thuốc chống sốt rét.

Riêng ở Đông Nam Á – khu vực được Liên Hiệp Quốc gọi là “thiên đường thuốc giả” có thể lên đến 2,6 tỉ USD mỗi năm, trở thành mảnh đất màu mỡ cho tội phạm dược phẩm trục lợi.

“Chúng ta không thể để người dân phải đối mặt với sự lựa chọn nguy hiểm giữa bệnh tật và một viên thuốc không rõ nguồn gốc. Mỗi viên thuốc giả không chỉ cướp đi cơ hội sống của bệnh nhân, mà còn làm xói mòn nền tảng y tế, thứ vốn cần được xây dựng bằng niềm tin và sự minh bạch”, bác sĩ Quân nhấn mạnh.

Một trong những hệ quả nghiêm trọng của thuốc giả, theo bác sĩ Quân, là gây ra tình trạng kháng thuốc, đặc biệt với kháng sinh và thuốc điều trị bệnh mãn tính. Khi bệnh nhân uống thuốc không đủ hoạt chất hoặc sai hoạt chất, cơ thể không chỉ không khỏi bệnh mà còn tạo ra cơ chế đề kháng, khiến việc điều trị sau này trở nên cực kỳ khó khăn, tốn kém.

Thêm vào đó, thuốc giả phá vỡ niềm tin vào hệ thống y tế. Khi người bệnh mất lòng tin vào bác sĩ, vào đơn thuốc, vào nhà thuốc, thì đó không còn là cuộc chiến giữa y học và bệnh tật, mà là cuộc khủng hoảng niềm tin.

Luật Dược Việt Nam (2016) đã đưa ra định nghĩa rõ ràng về thuốc giả, nhưng theo bác sĩ Quân, việc triệt tiêu tận gốc loại tội phạm này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều cấp, từ thể chế pháp luật, năng lực kiểm soát thị trường, tới ý thức và trách nhiệm của mỗi nhà sản xuất, nhà thuốc, bác sĩ và người dân.

“Thuốc giả không phân biệt giàu nghèo, thành thị hay nông thôn. Ai cũng có thể trở thành nạn nhân. Và chỉ khi cả xã hội cùng lên tiếng, cùng hành động, mới có thể bảo vệ niềm tin và mạng sống của người dân”, ông Quân nói.

Từ thuốc kháng sinh, thuốc điều trị HIV/AIDS, ung thư đến các loại thuốc “theo nhu cầu” như giảm cân, rối loạn cương, đều trở thành mục tiêu làm giả của tội phạm y dược.

>>> 'Nhiều thực phẩm như giá đỗ ngâm tẩm, có cơ quan quản lý thị trường nhưng tại sao người sản xuất mua được hóa chất dễ dàng?'

Những loại thuốc giả phổ biến nhất

Theo lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa Gia Định, những loại thuốc thường bị làm giả không chỉ là các mặt hàng thiết yếu trong điều trị mà còn bao gồm nhiều loại thuốc theo nhu cầu có giá trị cao và sức mua lớn.

Theo thống kê và cảnh báo từ các cơ sở y tế, các loại thuốc thường bị làm giả bao gồm: Các loại thuốc thường bị làm giả là thuốc kháng sinh, thuốc chống sốt rét, thuốc điều trị HIV/AIDS, thuốc điều trị ung thư, các thuốc khác theo nhu cầu (lifestyle medications) như thuốc điều trị rối loạn cương (sildenafil), rụng tóc (minoxidil, finasteride) hoặc giảm cân (orlistat).

Một nghiên cứu tại Việt Nam năm 2003 cho thấy có đến 38% mẫu artesunate tại các cửa hàng không chứa hoạt chất thật, một con số cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn nạn này. Các quốc gia lân cận như Lào, Campuchia, Myanmar, Thái Lan cũng ghi nhận tỷ lệ thuốc giả cao, làm dấy lên mối lo ngại về một thị trường ngầm thuốc giả khu vực.

Một trong những vấn đề đáng báo động hiện nay là thuốc giả được làm ngày càng tinh vi, khiến ngay cả đội ngũ chuyên môn cũng khó nhận biết. Theo nghiên cứu tại Nepal và Ethiopia, chỉ có 2,3% – 8,2% nhân viên y tế có thể phát hiện thuốc giả chỉ bằng cách quan sát bao bì, màu sắc hoặc nhãn mác.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc nhân viên y tế chưa được đào tạo chuyên sâu về nhận biết thuốc giả; Thiếu công cụ hỗ trợ như máy quét mã vạch, thiết bị phân tích nhanh hoạt chất; Thiếu cơ sở dữ liệu cập nhật thường xuyên về các loại thuốc giả đang lưu hành. Điều này khiến người dân càng dễ rơi vào bẫy, đặc biệt là khi mua thuốc qua mạng xã hội, chợ đen hoặc các cửa hàng không rõ nguồn gốc.

Bác sĩ Quân chỉ rõ: “Thuốc giả không chỉ gây thất bại điều trị, làm kéo dài bệnh mà còn góp phần trực tiếp vào hiện tượng kháng thuốc, đặc biệt là kháng kháng sinh ẩn chứa hiểm họa toàn cầu”.

Trước thực trạng đáng báo động, bác sĩ Quân khuyến cáo người dân nên: Mua thuốc tại các cơ sở uy tín có giấy phép hoạt động; Yêu cầu dược sĩ tư vấn trước khi sử dụng; Tránh mua thuốc tại chợ, mạng xã hội – nơi rất khó xác minh nguồn gốc.Kiểm tra kỹ bao bì, hạn dùng, nhà sản xuất và quét mã vạch nếu có thể.

Yêu cầu hóa đơn để làm căn cứ xác minh khi có sự cố; Cảnh giác với giá rẻ bất thường bởi thuốc thật không bao giờ rẻ một cách phi lý; Ngoài ra, bác sĩ nhấn mạnh cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp dược phẩm, hệ thống phân phối và người tiêu dùng.

"Mỗi cá nhân từ người dân, nhân viên y tế đến dược sĩ đều đóng vai trò là “mắt xích” trong chuỗi phòng chống thuốc giả. Nói không với thuốc giả không chỉ là lựa chọn sáng suốt, mà còn là biểu hiện của trách nhiệm công dân trong bảo vệ sự an toàn y tế quốc gia”, bác sĩ Lê Hoàng Quân nhấn mạnh.

>>> Trước loạt thông tin gây sốc, một cửa hàng thực phẩm ngưng bán sản phẩm C.P