Dự thảo tiêu chuẩn tiêu thụ nhiên liệu: Lộ trình dừng xe xăng dầu và cơ hội cho VinFast

Dự thảo mới nhất về tiêu thụ nhiên liệu: Tiến tới dừng nhập khẩu, sản xuất xe xăng dầu

Cục Đăng kiểm Việt Nam vừa hoàn thành dự thảo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về tiêu thụ nhiên liệu, trình Bộ Xây dựng lấy ý kiến góp ý.

Trong đó, cơ quan soạn thảo cho biết Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) chính thức bày tỏ sự ủng hộ đối với mức tiêu hao nhiên liệu trung bình (CAFC) của toàn bộ mảng xe con (dưới 9 chỗ) tại Việt Nam ở mức 4,83 lít/100km vào năm 2035.

Theo Cục Đăng kiểm, việc áp dụng TCVN về mức tiêu thụ nhiên liệu buộc doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu phải đầu tư công nghệ mới như động cơ hybrid, động cơ điện, hệ thống phun xăng trực tiếp, hộp số vô cấp, thiết kế khí động học tối ưu.

Việc áp dụng TCVN về mức tiêu thụ nhiên liệu buộc doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu phải đầu tư công nghệ thân thiện với môi trường hơn (Ảnh minh họa)

Quy định mới cũng sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho xe điện, hybrid và các dòng xe dùng nhiên liệu thay thế. Nhờ đó, quá trình chuyển đổi năng lượng trong giao thông vận tải sẽ đi nhanh hơn theo đúng lộ trình tại Quyết định 876/2022 của Thủ tướng: đến năm 2040 dừng sản xuất, nhập khẩu xe xăng dầu; đến năm 2050 đạt 100% xe dùng năng lượng sạch.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, tác động tới doanh nghiệp là không tránh khỏi. Nhiều dây chuyền lắp ráp hiện nay vẫn dựa vào công nghệ động cơ đốt trong cũ, chưa tối ưu về nhiên liệu.

Để giảm tác động, dự thảo TCVN xây dựng theo nguyên tắc phù hợp lộ trình, có nhiều phương án linh hoạt. Doanh nghiệp có thể điều chỉnh cơ cấu sản phẩm, áp dụng công nghệ mới hoặc cân đối chiến lược kinh doanh. Ngoài ra, cơ chế trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu (PCAFC) cũng được đưa ra, cho phép doanh nghiệp hoán đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu giữa các năm hoặc giữa các doanh nghiệp.

Với người tiêu dùng, họ sẽ được hưởng lợi khi xe an toàn, tiết kiệm nhiên liệu và ít phát thải hơn. Việc giảm 0,5-1,0 lít/100km có thể giúp tiết kiệm hàng triệu đồng mỗi năm cho mỗi phương tiện.

“Đối với doanh nghiệp vận tải, logistics, taxi, xe công nghệ, việc giảm chi phí nhiên liệu sẽ tăng lợi nhuận, hạ giá thành dịch vụ và nâng sức cạnh tranh. Về lâu dài, khi cơ cấu xe chuyển sang hybrid và xe điện, chi phí nhiên liệu còn giảm mạnh hơn, góp phần giảm áp lực nhập khẩu xăng dầu…”, Cục Đăng kiểm cho biết.

VinFast - cơ hội cho người tiên phong

Trong bức tranh toàn ngành, VinFast nổi lên như một trường hợp đặc biệt. Ngay từ năm 2022, hãng xe này đã tuyên bố dừng sản xuất ô tô xăng để chuyển hoàn toàn sang xe điện. Quyết định này từng gây bất ngờ, nhưng đến nay cho thấy sự đi trước đón đầu. Với việc Nhà nước chuẩn bị áp dụng chuẩn tiêu thụ nhiên liệu ngày càng khắt khe, VinFast đang ở vị thế thuận lợi để tận dụng cơ hội.

Hiện VinFast đã phát triển danh mục xe điện đa dạng: từ xe máy điện, ô tô điện cỡ nhỏ Minio Green, VF 3 cho đến các mẫu SUV điện VF 8, VF 9. Không chỉ tập trung ở thị trường Việt Nam, VinFast đã mở rộng ra Mỹ, Canada, châu Âu và khu vực Đông Nam Á.

Ở Việt Nam, VinFast là đơn vị tiên phong phát triển hệ thống trạm sạc lớn, phủ sóng khắp cả nước, phục vụ cho người dùng xe VinFast. Không chỉ dừng lại ở việc tự triển khai hạ tầng, Công ty V-Green (thành lập năm 2024 bởi tỷ phú Phạm Nhật Vượng) còn phát triển mô hình nhượng quyền theo hình thức “doanh nghiệp và người dân cùng làm”.

Mẫu trạm đổi pin của VinFast sẽ đi vào hoạt động từ tháng 10/2025

Đáng chú ý, cuối tháng 8/2025, VinFast công bố sẽ triển khai hệ thống đổi pin dày đặc, lên đến 150.000 trạm tại tất cả địa phương, đồng thời ra mắt phiên bản xe đổi pin của các dòng xe máy điện hiện tại. Theo đó, trong tháng 10, VinFast sẽ lắp đặt 1.000 trạm đổi pin đầu tiên, tiến đến đạt 50.000 trạm đổi pin vào cuối năm nay và hoàn tất toàn bộ hệ thống trong vòng 3 năm tới.

Việc tiên phong rút khỏi mảng xe xăng sớm hơn 18 năm so với lộ trình 2040 không chỉ giúp VinFast tạo khác biệt trong chiến lược, mà còn khẳng định vai trò dẫn dắt thị trường nội địa trong giai đoạn chuyển đổi. Với lợi thế này, VinFast đang được kỳ vọng trở thành hạt nhân trong chiến lược xe điện quốc gia.

Tiềm năng xe điện tại Việt Nam và toàn cầu

Sự dịch chuyển sang phương tiện xanh không chỉ diễn ra tại Việt Nam mà còn là xu thế toàn cầu. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trong năm 2024, doanh số xe điện đã vượt 17 triệu chiếc, tăng thêm 3,5 triệu so với năm trước đó và cao hơn tổng doanh số toàn cầu của cả năm 2020. Nhiều quốc gia châu Âu đã đặt mục tiêu dừng bán xe xăng dầu vào năm 2035, trong khi Mỹ và Trung Quốc tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ các gói hỗ trợ để tăng tốc quá trình chuyển đổi.

Doanh số bán xe điện toàn cầu giai đoạn 2014-2024 (Nguồn: IEA)

Theo báo cáo Electric Vehicle Outlook 2025 của BloombergNEF, lượng ô tô điện bán ra ở Việt Nam tăng hơn 10 lần, từ dưới 10.000 chiếc năm 2022 lên dự kiến trên 100.000 chiếc năm nay. Tốc độ này giúp thị trường xe điện nước ta bắt kịp Thái Lan (quốc gia khởi đầu sớm hơn trong khu vực) cùng khả năng vượt nhiều nền kinh tế đang phát triển khác.

Thống kê từ Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) và Bộ Công Thương cũng cho thấy, năm 2024, xe điện và hybrid chiếm tới 22% tổng doanh số ô tô mới. Giới chuyên gia nhận định đây là tỷ lệ hiếm có trong nhóm các nền kinh tế mới nổi.

Sau ô tô, mảng xe máy điện cũng bùng nổ. Dữ liệu nửa đầu năm 2025 từ Motorcycles Data cho thấy, thị trường Việt Nam tiêu thụ khoảng 209.000 xe máy điện mới, tăng gần gấp đôi (99,2%) so với cùng kỳ. Con số này chỉ xếp sau Trung Quốc và Ấn Độ, đưa Việt Nam vươn lên vị trí thứ ba toàn cầu về tiêu thụ xe máy điện.

Chuyên gia nhận định, yếu tố chính sách đang góp phần thúc đẩy tăng trưởng xe điện tại Việt Nam. Cụ thể, từ tháng 3/2022, Chính phủ miễn hoàn toàn lệ phí trước bạ với ô tô điện chạy pin đến tháng 2/2027. Bên cạnh đó, các quy định hạn chế xe máy xăng tại Hà Nội (và có thể sắp tới tại TP.HCM), kết hợp cùng các chính sách khuyến khích xe máy điện, đang mở ra dư địa phát triển lớn cho mảng này, nhất là phương tiện hai bánh.

Trong dài hạn, tiềm năng xe điện tại Việt Nam gắn liền với xu hướng toàn cầu. Nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch sẽ giảm dần, trong khi chi phí pin điện ngày càng hạ thấp nhờ quy mô sản xuất lớn. Nếu tận dụng được các hiệp định thương mại tự do (CPTPP, EVFTA), Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất xe điện trong khu vực.

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi không hề dễ dàng. Các doanh nghiệp lắp ráp xe truyền thống sẽ đối diện với áp lực đầu tư rất lớn, từ việc cải tiến công nghệ động cơ, nghiên cứu hybrid đến việc từng bước chuyển dịch sang xe điện. Người tiêu dùng cũng cần thời gian để thay đổi thói quen, đặc biệt trong bối cảnh giá xe điện vẫn cao và hạ tầng trạm sạc chưa phủ rộng.

Dù vậy, lợi ích dài hạn là không thể phủ nhận. Khi tiêu chuẩn TCVN về tiêu thụ nhiên liệu được ban hành và thực thi, Việt Nam sẽ có một “cú hích” mạnh mẽ để ngành giao thông vận tải đi theo hướng bền vững hơn. Các doanh nghiệp tiên phong như VinFast sẽ hưởng lợi, trong khi toàn ngành buộc phải chuyển mình nếu không muốn tụt hậu.