Đường nhập lậu tràn lan, doanh nghiệp lo thua trên sân nhà

Tại Hội nghị tổng kết sản xuất mía đường niên vụ 2024/2025 do Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) tổ chức mới đây, ông Nguyễn Văn Lộc - Chủ tịch VSSA - cho biết, ngành mía đường đang đối diện với nhiều thách thức “sống còn”, đặc biệt tình trạng đường nhập lậu, đường giá rẻ và không rõ nguồn gốc tràn vào thị trường đang gây mất cân bằng nghiêm trọng, khiến lượng tồn kho trong nước lên mức kỷ lục.

Ông Lộc khẳng định: “Tình trạng đường nhập lậu đang gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành mía đường trong nước, với lượng nhập lậu ước tính khoảng 500.000-600.000 tấn/năm, dẫn đến tồn kho cao (trên 60% sản lượng niên vụ 2024/25 tính đến tháng 7), giá đường nội địa bị ép thấp và ảnh hưởng đến hàng triệu nông dân trồng mía".

“Nếu không kiểm soát được buôn lậu, doanh nghiệp trong nước sẽ càng khó trụ vững và mất chỗ đứng ngay trên thị trường nội địa”, ông Lộc cảnh báo.

Trước thực tế này, VSSA đã kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành liên quan đẩy mạnh các giải pháp chống buôn lậu và gian lận thương mại, tạo cơ chế cho ngành đường mía phát triển đảm bảo an ninh lương thực - thực phẩm, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh cho hội nhập quốc tế.

Ông Ngô Hồng Phong - Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) - cho biết, nhập khẩu đường chính ngạch có thể kiểm soát được, nhưng vấn đề VSSA phản ánh là đường nhập lậu qua tiểu ngạch, vấn đề này lại rất phức tạp và cần được xác minh làm rõ. Bên cạnh việc siết chặt nhập lậu, Bộ sẽ đồng hành cùng VSSA và các doanh nghiệp làm rõ và đánh giá chính xác tác động của vấn đề này. Nghiên cứu triển khai nhiều biện pháp để phát triển ngành hàng.

“Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần phải có giải pháp tự cứu mình trước, không thể mãi trông chờ cơ chế. Hiện giá thành sản xuất của chúng ta đang cao hơn trong khu vực, vì vậy phải rà soát lại toàn bộ quy trình, cắt giảm chi phí để nâng cao năng lực cạnh tranh; cần đầu tư phát triển thêm những sản phẩm giá trị gia tăng từ mía đường”, ông Phong nhấn mạnh.

TS. Cao Anh Đương - Phó Chủ tịch VSSA, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Mía đường Việt Nam - cho biết, năm 2024 diện tích trồng mía cả nước đạt hơn 185.000 ha, tăng hơn 10.000 ha so với năm trước. Năng suất bình quân đạt 68,3 tấn/ha, nhỉnh hơn mức 67,7 tấn/ha năm 2023, đưa tổng sản lượng mía cả nước lên 12,67 triệu tấn, tăng 7%.

Giá thu mua mía tại ruộng trong niên vụ vừa qua dao động từ 1,2 - 1,3 triệu đồng/tấn, cao hơn nhiều so với mức chưa đến 824.000 đồng/tấn vụ 2019/2020. Nhờ vậy, nông dân có lãi, diện tích trồng mía mở rộng, tạo thêm động lực gắn bó với cây mía.

Đặc biệt, năng suất đường bình quân của Việt Nam trong niên vụ 2024/2025 đạt 6,69 tấn/ha, đứng đầu ASEAN, vượt qua Thái Lan (5,20 tấn/ha), Indonesia (4,76 tấn/ha) và Philippines (4,62 tấn/ha). Đây là minh chứng cho sự hồi sinh và bứt phá mạnh mẽ của ngành mía đường sau giai đoạn khó khăn.

Tuy nhiên, nghịch lý là giá đường Việt Nam vẫn thấp hơn so với các nước trong khu vực, chỉ bằng 66% so với Philippines, 70% so với Indonesia và 94% so với Trung Quốc. Điều này cho thấy năng suất có tăng, nhưng bài toán giá trị và khả năng cạnh tranh vẫn là điểm nghẽn lớn của toàn ngành.