Điều gì đang tàn phá ngành mía đường của Việt Nam?

Ngành mía đường Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là tình trạng nhập lậu đường từ Thái Lan qua Campuchia và Lào. Đây là thông tin được đưa ra tại hội thảo về chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu và nâng cao năng lực cạnh tranh ngành mía đường, tổ chức tại thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai, ngày 13/9.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết, đường nhập lậu đang tàn phá ngành mía đường Việt Nam. Đường này chủ yếu xuất phát từ Thái Lan qua Campuchia và Lào rồi đưa về Việt Nam, đã phá giá và tạo áp lực nặng nề lên ngành mía đường trong nước. Tình trạng này đã xảy ra nhiều năm nay nhưng chưa được ngăn chặn.

Trước khi thực hiện cam kết thuế nhập khẩu 5% theo Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN, Việt Nam có 41 nhà máy đường. Tuy nhiên, đến niên vụ 2021-2022, chỉ còn 25 nhà máy hoạt động, và 16 nhà máy đã phải đóng cửa, khiến hơn 100.000 gia đình trồng mía buộc phải chuyển sang cây trồng khác.

Ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Khang Anh

>> Mía đường Sơn La (SLS) tăng tỷ lệ cổ tức tiền mặt lên 200%

Mặc dù trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19, việc kiểm soát biên giới đã làm giảm lượng đường nhập lậu, nhưng tình trạng này đã bùng phát mạnh trở lại vào năm 2023 và đầu năm 2024. Ngay cả khi một số trùm buôn lậu bị bắt, tình trạng này vẫn không giảm bớt. Đường nhập lậu tiếp tục tác động tiêu cực đến chuỗi liên kết sản xuất mía đường, khiến các nhà máy không thể bán được sản phẩm.

Biến đổi khí hậu cũng là một thách thức lớn đối với ngành mía đường. Các vùng trồng mía trọng điểm của Việt Nam đang đối mặt với hạn hán, lũ lụt và cháy rừng, khiến sản xuất bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ông Lộc nhấn mạnh rằng để phát triển ngành mía đường, cần củng cố chuỗi liên kết sản xuất, xây dựng một thị trường lành mạnh, đẩy mạnh phòng chống gian lận thương mại, và triển khai chương trình tuyển chọn giống mía chất lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, ngành mía đường còn đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ đường lỏng siro ngô HFCS, được nhập khẩu ngày càng nhiều bởi các công ty sản xuất nước giải khát. Trong ba năm qua, lượng đường HFCS nhập khẩu đã tăng 226%, chiếm thị phần tương đương 300.000 tấn đường mía. Điều này đã làm thu hẹp thị phần của ngành đường trong nước, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất nước giải khát.

Ông Dương Mah Tiệp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, cho biết Gia Lai hiện có khoảng 40.700 ha mía, chiếm tỷ trọng lớn trong sản lượng mía của cả nước. Tuy nhiên, việc canh tác mía tại địa phương còn rời rạc, khoa học công nghệ và cơ giới hóa trong sản xuất chưa được ứng dụng mạnh mẽ, và liên kết giữa nông dân và nhà máy còn hạn chế.

Ông Tiệp kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hỗ trợ xây dựng các hợp tác xã nông nghiệp để liên kết sản xuất và tiêu thụ mía. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh cần ngăn chặn tình trạng tranh mua, tranh bán và vi phạm hợp đồng trong chuỗi sản xuất, tiêu thụ mía, đồng thời đẩy mạnh công tác khảo nghiệm, nhân giống mía có năng suất cao, chất lượng tốt và khả năng kháng sâu bệnh để phát triển ngành mía đường bền vững.

>> Ngành mía đường ‘ngọt ngào’ lợi nhuận, loạt doanh nghiệp đua nhau công bố lãi 'khủng'