EU tung đòn chưa từng có: Tài sản đóng băng của Nga sẽ ‘đổi chủ’?

Tổ chức thanh toán Euroclear (Bỉ) đang lên kế hoạch thu giữ và phân phối lại khoảng 3 tỷ euro (tương đương 3,4 tỷ USD) từ tài sản của Nga bị đóng băng tại đây, nhằm bồi thường cho các nhà đầu tư phương Tây sau khi Moskva tịch thu tài sản của họ tại Nga. Thông tin này được Reuters tiết lộ dựa trên các tài liệu nội bộ và nguồn tin thân cận.

Khoản phân phối lần này được trích từ tổng số hơn 10 tỷ euro tài sản bằng tiền mặt của các tổ chức và cá nhân Nga – những đối tượng nằm trong danh sách trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine vào năm 2022.

Đây là lần đầu tiên châu Âu thực hiện hành động trả đũa ở cấp độ như vậy, sau khi EU sửa đổi quy chế trừng phạt vào cuối năm ngoái để cho phép sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa nhằm bù đắp thiệt hại cho nhà đầu tư phương Tây.

Trước đây, phương Tây chỉ sử dụng phần lãi sinh ra từ tài sản Nga bị đóng băng để cấp vốn cho Ukraine – điều mà Tổng thống Nga Vladimir Putin gọi là “hành vi trộm cắp”. Tuy nhiên, việc Nga chính thức tịch thu tài sản nhà đầu tư nước ngoài trong năm 2023 đã đẩy phương Tây vào thế phải phản ứng mạnh hơn.

Theo các nguồn tin của Reuters, Euroclear đã nhận được sự chấp thuận pháp lý từ chính phủ Bỉ hồi tháng 3 để triển khai chi trả. Trong tài liệu nội bộ gửi khách hàng ngày 1/4, Euroclear thông báo rằng họ đã được “cơ quan có thẩm quyền cho phép giải phóng khoản tiền bồi thường và phân phối tới các bên tham gia.”

Hiện chưa rõ danh tính các chủ tài sản người Nga sẽ bị thu giữ, cũng như nhà đầu tư phương Tây nào sẽ được nhận tiền. Chính phủ Bỉ từ chối bình luận, trong khi Bộ Tài chính Nga không phản hồi yêu cầu từ Reuters.

Euroclear khẳng định họ chỉ thực hiện các biện pháp theo quy định trừng phạt và không có vai trò trong việc quyết định nội dung hay thời điểm dỡ bỏ lệnh trừng phạt.

Hai nguồn tin nhấn mạnh, việc chi trả lần này sẽ không ảnh hưởng đến hơn 200 tỷ euro dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa tại EU. Tuy vậy, nó sẽ làm giảm đáng kể tổng giá trị tài sản tài chính Nga (bao gồm tiền mặt, cổ phiếu và trái phiếu) đang bị giữ tại Euroclear – yếu tố được coi là “đòn bẩy” chính trị của EU với Moskva.

Trong khi nhiều nhà đầu tư phương Tây đang mong muốn được giải ngân, một số chuyên gia cảnh báo rằng hành động này có thể làm xói mòn tính chính đáng của phương Tây.

“Việc tịch thu tài sản Nga để bồi thường cho các công ty phương Tây là hành động vô đạo đức,” ông Jacob Kirkegaard, chuyên gia tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ), nhận định. “Đây là lựa chọn chính trị nhằm ưu tiên doanh nghiệp thay vì người nộp thuế. Bất kỳ khoản tài sản nào không được dùng để tái thiết Ukraine rốt cuộc cũng sẽ trở thành gánh nặng cho ngân sách.”

Nga đáp trả bằng luật mới, các vụ kiện gia tăng

Tính đến nay, EU đã phong tỏa hàng trăm tỷ euro tài sản của Nga – trong đó riêng Euroclear nắm giữ hơn 180 tỷ euro. Đây được xem là lệnh trừng phạt tài chính lớn nhất từng được phương Tây áp đặt đối với Moskva.

Một trong các nguồn tin tiết lộ rằng Nga đã tiến hành khoảng 100 vụ kiện nhằm chống lại Euroclear để đòi lại tài sản. Tuy nhiên, hiện chưa rõ tiến độ và kết quả cụ thể của các vụ kiện này.

Đầu năm nay, Nga đã sửa đổi luật trong nước để hợp pháp hóa việc trả đũa – cho phép thu giữ tài sản của nhà đầu tư phương Tây tại Nga nhằm bù đắp cho các nhà đầu tư trong nước bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt.

Trong vài tháng gần đây, Nga đã thu giữ khoảng 3 tỷ euro tiền mặt của Euroclear tại kho lưu ký trong nước. Các nguồn tin cho biết hành động này tạo tiền lệ cho những bước đi tương tự của các tổ chức khác.

Clearstream – một đơn vị thuộc Sở giao dịch chứng khoán Đức có chức năng lưu ký tương tự Euroclear – cũng đang thực hiện kế hoạch chi trả cho nhà đầu tư phương Tây từ nguồn tiền mặt Nga bị phong tỏa, nhưng quy mô nhỏ hơn (khoảng vài trăm triệu euro), theo một nguồn tin.

Hai người thạo tin cho rằng, toàn bộ các động thái trên thực chất là một hình thức “hoán đổi tài sản” giữa phương Tây và Nga – khi cả hai bên đều tìm cách lấy lại phần tiền bị phong tỏa ở đối phương.

Các nỗ lực này diễn ra trong bối cảnh kinh tế Nga bước vào năm thứ tư chịu trừng phạt, trong khi chiến sự vẫn tiếp diễn và các cuộc đối thoại hòa bình giữa Nga và Mỹ chưa mang lại tiến triển rõ rệt, khiến vai trò của châu Âu trở nên mờ nhạt.

Theo Reuters

>> ‘Gậy ông đập lưng ông’: Thuế quan của ông Trump khiến Mỹ ‘gánh’ lạm phát, châu Âu hưởng lợi lớn