Gia đình có nhiều liệt sĩ bậc nhất Việt Nam: 12 người 'Tổ quốc ghi công', 2 người được công nhận là Mẹ Việt Nam Anh hùng
Không gì có thể bù đắp được nỗi đau mất con, nhưng với mẹ, lòng yêu nước và khát vọng độc lập dân tộc chính là nguồn sức mạnh để mẹ vượt qua.
Đó là gia đình của Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ (sinh năm 1904, theo giấy căn cước chế độ cũ là năm 1902), quê tại xóm Rừng, thôn Thanh Quýt, xã Điện Thắng Trung, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Mẹ mất ngày 10/12/2010 tại TP. Đà Nẵng, hưởng thọ 106 tuổi.
Ngôi nhà của mẹ Thứ giản dị, thanh bình. Nhiều người đã tìm đến dâng hương, tưởng niệm mẹ và các anh hùng liệt sĩ. Trên tường treo 12 bằng “Tổ quốc ghi công” và bàn thờ luôn nghi ngút khói hương tưởng nhớ 9 người con trai đã hy sinh của mẹ.
Người dân xã Điện Thắng Trung vẫn còn nhớ rõ từng chi tiết về cuộc sống gia đình mẹ Thứ. Vợ chồng mẹ cùng con gái đầu bám trụ quê hương, vừa sản xuất, vừa đào hầm nuôi giấu cán bộ. Hằng đêm, mẹ để ngọn đèn sáng bên bàn thờ làm ám hiệu an toàn cho cán bộ, du kích trở về hoạt động.
Vườn nhà mẹ rộng, có 5 hầm bí mật. Cây cối mọc um tùm, cỏ dại bao phủ và đàn bò được nuôi quanh vườn để làm bình phong che mắt địch. Khi an toàn, mẹ và các con hé mở cửa hầm để mọi người dễ thở, còn khi có động, mẹ giả vờ chăm bò để chỉnh sửa, ngụy trang lại miệng hầm. Hàng trăm cán bộ, bộ đội, du kích từng được mẹ và gia đình chở che, nuôi dưỡng, chăm sóc.
Dù sống trong cảnh cơ cực, thiếu thốn, mẹ Thứ vẫn một lòng vì nước. Khi Tổ quốc cần, mẹ không ngần ngại tiễn con ra trận. Mẹ có 12 người con (11 trai, 1 gái) thì 9 người con trai lần lượt hy sinh. Người con đầu và cũng là con gái duy nhất – bà Lê Thị Trị – là thương binh, được phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng vì có chồng và 2 con gái là liệt sĩ. Như vậy, gia đình mẹ có tổng cộng 12 liệt sĩ và 2 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.
Hiếm có người mẹ nào trên thế giới mang trong mình nỗi đau và sự hy sinh lớn lao cho Tổ quốc như mẹ Thứ. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, mẹ đã lần lượt nhận 9 giấy báo tử của 9 người con trai, cùng tin dữ về con rể và 2 cháu ngoại.
Năm 1948, người con trai Lê Tự Xuyến – chiến sĩ giao liên bị thực dân Pháp bắn chết tại đầu làng. Chỉ nửa tháng sau, người con trai Lê Tự Hàn Anh hy sinh khi đang làm nhiệm vụ tải thương. Chưa đầy 10 ngày sau đó, Lê Tự Hàn Em ngã xuống trong một trận chiến chống càn.
Tháng 4/1954, người con trai thứ tư, Lê Tự Lem – khi ấy vừa tròn 20 tuổi hy sinh trong một trận đánh ngay tại quê nhà. Trong vòng 6 năm, mẹ mất 5 người con. Dù nỗi đau chồng chất, mẹ vẫn tiếp tục động viên các con lên đường chiến đấu.
Đến tháng 9/1966, người con trai Lê Tự Nự hy sinh. Năm 1972, hai người con là Lê Tự Mười và Lê Tự Trịnh tiếp tục ngã xuống. Năm 1974, anh Lê Tự Thịnh – Đại đội trưởng bộ đội tại huyện Duy Xuyên – hy sinh khi chỉ huy đánh đồn giặc. Người con cả, Lê Tự Chuyển, chiến sĩ biệt động Sài Gòn, hy sinh vào lúc 9h sáng ngày 30/4/1975 tại cầu Rạch Chiếc, chỉ vài giờ trước thời khắc đất nước thống nhất.
Con rể của mẹ là Ngô Tường, chồng của Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Trị – cán bộ hoạt động từ thời kháng chiến chống Pháp. Ông bị Mỹ bắt năm 1956 và bị tra tấn đến chết, được công nhận là liệt sĩ. Hai cháu ngoại – Ngô Thị Điểu và Ngô Thị Cúc, con gái của mẹ Trị – lần lượt hy sinh vào các năm 1970 và 1973.
Không gì có thể bù đắp được nỗi đau mất con, nhưng với mẹ Thứ, lòng yêu nước và khát vọng giành độc lập cho dân tộc chính là nguồn sức mạnh để mẹ vượt qua. Với mẹ, sự hy sinh của các con không chỉ là nỗi mất mát của riêng gia đình, mà còn là sự đóng góp thiêng liêng cho sự nghiệp đấu tranh của cả dân tộc.
Năm 80 tuổi, mẹ Thứ bị mất hoàn toàn thị lực. Mẹ sống cùng con gái tại quê nhà, sau đó chuyển ra Đà Nẵng sống với người con út – ông Lê Tự Tân cho đến khi qua đời ở tuổi 106.
“Lúc còn sống, mỗi khi tới kỳ giỗ chạp của các con hay ngày Tết Nguyên đán, ngày Thương binh Liệt sĩ, mẹ thường chống gậy tìm đến bàn thờ thắp 9 ngọn nến, 9 nén hương và xếp 9 chiếc bát, 9 đôi đũa bên mâm cơm để gọi các con về với mẹ…”, trích lời hồi tưởng của Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Lê Thị Trị – con gái cả của mẹ Nguyễn Thị Thứ.
Ngày 17/12/1994, Chủ tịch nước ký quyết định trao tặng và truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng đợt đầu tiên cho 19.879 bà mẹ, trong đó có mẹ Thứ. Ghi nhận những đóng góp to lớn ấy, năm 2004, Đảng và Nhà nước đã quyết định xây dựng Quần thể tượng đài Bà mẹ Việt Nam Anh hùng.
Ngày 27/7/2009, công trình được khởi công tại núi Cấm (thôn Phú Thạnh, xã Tam Phú, TP. Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam) trên diện tích 150.000m² (15ha) và hoàn thành vào ngày 24/3/2015. Đây là tượng đài Bà mẹ Việt Nam Anh hùng lớn nhất cả nước.
Đặc biệt, công trình được lấy nguyên mẫu từ mẹ Nguyễn Thị Thứ. Với ý tưởng nghệ thuật, mẹ là dòng suối nguồn bao la vô tận, là linh hồn của đất nước. Mẹ sinh ra từ mảnh đất anh hùng, sinh ra những người con anh hùng và sẽ hóa thân vào đất trời, sông núi Việt Nam. Hình tượng mẹ sẽ sống mãi ngàn đời, tiếp thêm sức mạnh cho các thế hệ mai sau trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
