Hàng quán không nhận chuyển khoản sẽ tác động lớn đến nền kinh tế, đặc biệt nhóm ngân hàng

Gần đây, mạng xã hội xôn xao việc nhiều hàng quán dừng nhận chuyển khoản, chỉ chấp nhận thanh toán tiền mặt hoặc yêu cầu khách không ghi nội dung giao dịch liên quan đến “mua bán”, “trả tiền”. Một số cửa hàng lớn vẫn cho phép chuyển khoản nhưng tính thêm phí hoặc khuyến khích khách trả tiền mặt để giữ nguyên giá.

Diễn biến này được cho là phản ứng với chính sách thuế mới áp dụng cho các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm trong các lĩnh vực ăn uống, bán lẻ, vận tải, thẩm mỹ… Theo quy định mới, các đơn vị này phải dùng hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế, thay cho hình thức thuế khoán cũ.

Việc áp dụng máy tính tiền và phần mềm quản lý giúp cơ quan thuế theo dõi doanh thu thực tế, có thể khiến mức thuế phải nộp tăng lên. Cả nước hiện có 3,6 triệu hộ kinh doanh đang đóng thuế, trong đó gần 2 triệu hộ đang áp dụng hình thức khoán. Khoảng 37.000 hộ sẽ phải chuyển sang phương thức mới trong đợt đầu.

Ảnh minh họa

"Tiền cất đầu giường" tác động không nhỏ đến nền kinh tế

Xu hướng này không chỉ gây bất tiện cho người tiêu dùng, mà còn đi ngược lại mục tiêu minh bạch hóa tài chính và thúc đẩy thanh toán không tiền mặt của quốc gia.

Không chỉ vậy, báo cáo phân tích của SHS Research chỉ rõ, việc né giao dịch qua ngân hàng để tránh bị cơ quan thuế theo dõi dòng tiền, tránh phát sinh hóa đơn để không có căn cứ tính thuế có thể sinh ra nền “kinh tế tiền mặt trong bóng tối” (shadow-cash economy), khi các giao dịch thực ngày càng thoát ly khỏi hệ thống tài chính chính thức.

Nhóm ngân hàng bị tác động đầu tiên, khi dòng tiền gửi không kỳ hạn (CASA) suy giảm. Trong điều kiện bình thường, CASA giúp ngân hàng tiết giảm chi phí vốn, duy trì lãi suất cho vay ở mức cạnh tranh. CASA sụt giảm hoặc ít nhất là tăng trưởng chậm lại, buộc ngân hàng phải phụ thuộc nhiều hơn vào tiền gửi kỳ hạn hoặc phải vay mượn kênh interbank khi cần xử lý tỷ lệ.

Trên bình diện vĩ mô, điều này khiến vòng quay tiền chậm lại và tạo thách thức cho cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ. Về nguyên lý, tiền chỉ thật sự phát huy tác dụng với nền kinh tế khi được luân chuyển từ tài khoản thanh toán sang tín dụng sản xuất, đầu tư. Nhưng khi tiền mặt bị rút ra và “đóng băng” ngoài hệ thống, nó không tham gia vào chu trình tín dụng, không được sử dụng lại để tạo ra giá trị mới.

Đây là hiện tượng thường được gọi là “decoupling effect”, tức chính sách tiền tệ và cung tiền bị tách rời khỏi hành vi thực tế trong nền kinh tế, do niềm tin vào hệ thống tài chính bị xói mòn. Nếu dòng tiền không quay vòng qua ngân hàng, dòng vốn không dễ dàng đến tay người cần vay, thì hiệu ứng kích thích kinh tế sẽ bị hạn chế đáng kể.

Ngắn hạn, chính sách siết thuế qua dòng tiền có thể giúp tăng thu ngân sách. Nhưng dài hạn, nếu không được triển khai một cách tinh tế và hỗ trợ kịp thời, nó có thể gây ra những biến chuyển âm thầm nhưng sâu sắc trong hành vi tài chính, làm rạn nứt cơ chế truyền dẫn vĩ mô vốn dĩ cần ổn định.

Ảnh minh họa

Bước đi đúng đắn nhưng cần lộ trình

SHS Research cho rằng, một cải cách thuế thành công không thể chỉ dựa vào việc siết chặt quản lý, mà cần song hành với việc nuôi dưỡng. Hộ kinh doanh cá thể là lực lượng đóng vai trò như “vườn ươm” cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tương lai cần được hỗ trợ lớn mạnh. Nếu chỉ chú trọng thu thuế mà thiếu cơ chế nâng đỡ sẽ có không ít hộ thu hẹp quy mô hoặc rút vào hoạt động phi chính thức, đi ngược lại mục tiêu phát triển bền vững lực lượng doanh nghiệp trong nước.

Cơ quan thuế cũng chịu nhiều áp lực khi quản lý hàng triệu hộ nhỏ lẻ nhưng nguồn lực còn đang hạn chế. Nếu không có hạ tầng công nghệ vững chắc và đội ngũ đủ mạnh để hỗ trợ, từ việc tập huấn cho tiểu thương, ban quản lý chợ đến hướng dẫn sử dụng hệ thống rất dễ dẫn tới tình trạng thực thi hình thức, không hiệu quả. Nếu áp dụng các biện pháp chế tài quá nhanh và thiếu linh hoạt, có thể khiến người dân phản ứng tiêu cực. Ngược lại, nếu buông lỏng quản lý thì lại không đạt được mục tiêu chống thất thu, làm xói mòn tính nghiêm minh của chính sách.

SHS Research nhận định, thực tiễn chuyển đổi cần lộ trình, đối thoại và hỗ trợ kỹ thuật kịp thời để giảm phản ứng tiêu cực. Đây là một bước đi đúng đắn nhưng cần kiên nhẫn, để hộ kinh doanh thấy rằng minh bạch không phải là gánh nặng, mà là điều kiện để bước vào một sân chơi công bằng và bền vững hơn.

>> Giữa bão ‘zero fee’ ngành chứng khoán, Chủ tịch Đỗ Quang Vinh lựa chọn con đường nào cho SHS?