'Huy động' 22 chuyến bay không người lái cùng công nghệ hiện đại, các nhà khảo cổ phát lộ hai thành phố trên đỉnh núi 2.000m và 'kho báu' dưới lòng đất
Một nhóm nghiên cứu đã thực hiện tổng cộng 22 chuyến bay sử dụng máy bay không người lái với thiết bị cảm biến LiDAR để khám phá hai thành phố cổ bị bỏ hoang.
Sự ‘quên lãng’ suốt nhiều thế kỷ được lập bản đồ
Hai thành phố mang tên Tashbulak và Tugunbulak, ẩn mình dưới thảm cỏ xanh tươi của dãy núi Uzbekistan, nằm cách nhau gần 5km và đã bị lãng quênhàng thế kỷ. Tuy nhiên, nhờ vào công nghệ tiên tiến, các nhà khảo cổ đã lần đầu tiên có cơ hội lập bản đồ cho những thành phố từng là giao điểm quan trọng trên tuyến đường tơ lụa cổ đại, nhưng lại bị bỏ hoang một cách khó hiểu.
Bằng việc sử dụng thiết bị LiDAR gắn trên máy bay không người lái, các nhà khoa học đã phát hiện ra nhiều công trình lớn ẩn sâu dưới lớp thực vật dày đặc. Họ đã ghi lại những hình ảnh cho thấy hai thành phố này sở hữu những công trình quy mô vượt xa mong đợi ban đầu, bao gồm tháp canh, pháo đài, các tòa nhà phức hợp, quảng trường và các lối đi lớn, đủ chỗ cho hàng chục nghìn cư dân sinh sống.
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện việc lập bản đồ cho hai thành phố vào năm 2022, bao gồm 22 chuyến bay bằng máy bay không người lái trang bị công nghệ LiDAR. Đây là lần đầu tiên công nghệ này được áp dụng trong khu vực.
Cảm biến LiDAR hoạt động bằng cách đo thời gian phản xạ của từng xung laser, từ đó tạo ra bản đồ ba chiều chi tiết của môi trường bên dưới. Phương pháp đã trở thành công cụ đột phá trong việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa, đặc biệt là ở những khu vực rừng rậm như Amazon và các di tích Maya tại Trung Mỹ.
Trưởng nhóm nghiên cứu, nhà nhân chủng học Michael Frachetti, đã bày tỏ sự kinh ngạc về việc phát hiện các khu dân cư thời Trung Cổ ở độ cao “choáng ngợp” hơn 2.000m so với mực nước biển. Ông cho rằng cuộc sống tại những khu định cư này chắc chắn rất khắc nghiệt, đặc biệt là trong mùa đông lạnh giá. Ông nhận xét rằng đây là vùng đất của những người du mục, những người chăn thả gia súc, và đối với hầu hết mọi người, đây chỉ là vùng ngoại vi.
Hiện nay, chỉ khoảng 3% dân số thế giới sống ở độ cao tương đương hoặc cao hơn, chủ yếu ở khu vực Cao nguyên Tây Tạng và dãy Andes. Các khu định cư cổ trên cao nguyên, như Machu Picchu ở Peru, thường được xem là ngoại lệ do điều kiện sống khắc nghiệt ở độ cao này.
‘Khai phá’ bí ẩn tại thành phố ở độ cao 2.000m
Nhóm khảo cổ đã tiến hành khai quật sơ bộ tại hai địa điểm này để tìm hiểu về những người đã sáng lập và cư trú tại hai thành phố bí ẩn này, cũng như lý do vì sao họ lại rời bỏ nơi này.
Frachetti và cộng sự tin rằng, những thành phố vừa được phát hiện quá lớn để chỉ đơn thuần là trạm giao dịch hoặc điểm dừng chân trên Con đường tơ lụa. Theo nhóm, đây rất có thể là các khu định cư được xây dựng để khai thác quặng sắt từ lòng đất. Họ hy vọng rằng các cuộc khai quật tiếp theo sẽ làm sáng tỏ ai đã thành lập và sinh sống tại đây.
Ông Frachetti chia sẻ rằng toàn bộ khu vực này chứa đựng nguồn hàng hóa có giá trị lớn vào thời điểm đó, chính là sắt, và đồng thời nơi đây còn có nhiều rừng bách xù cung cấp nhiên liệu cho quá trình nấu chảy sắt.
Silvia, một nhà nghiên cứu độc lập không tham gia vào nghiên cứu này, đã nhận xét rằng việc xây dựng các đô thị ở vùng cao nguyên là điều rất hiếm gặp trong hồ sơ khảo cổ, do những khó khăn lớn trong việc hình thành cộng đồng lớn ở địa hình núi cao. Bà cho rằng việc phát hiện ra Tashbulak và Tugunbulak khiến mọi người cần phải suy ngẫm lại về quan niệm chọn địa điểm tối ưu để thành lập một thành phố.
Sử dụng dữ liệu từ LiDAR, nghiên cứu phát hiện thành phố Tugunbulak có diện tích khoảng 1,2km² (120ha), với hơn 300 công trình kiến trúc có diện tích từ 30m² đến 4.300m². Trong khi đó, Tashbulak, dù nhỏ hơn với diện tích từ 0,12-0,15km² (12-15ha), lại sở hữu một thành trì vững chắc được xây trên gò đất cao, bao quanh bởi kiến trúc dày đặc và các công sự tường đất.
Theo các nhà nghiên cứu, Tashbulak đã có cư dân sinh sống từ thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 11, trong khi Tugunbulak tồn tại từ thế kỷ thứ 8 đến thế kỷ thứ 11. Hiện vẫn chưa rõ lý do tại sao các khu định cư này lại bị bỏ hoang.
Frachetti cho biết những bí ẩn này sẽ dần được hé lộ khi họ tiến sâu hơn vào nghiên cứu khảo cổ học. Ông cũng cho biết thêm rằng hiện không có dấu hiệu nào cho thấy các thành phố này từng bị tấn công, san phẳng hay thiêu cháy - nhưng đây là chủ đề đang được nghiên cứu tích cực.
>> Phát hiện hàng loạt 'kho báu' trong ngôi đền cổ chìm sâu dưới đáy biển Địa Trung Hải
