Mộ cổ 200 năm bề thế bậc nhất Sài Gòn, chủ nhân là một 'Ngũ Hổ tướng' hiển hách

Ẩn mình sau bức tường sơn vàng cổ kính cao quá đầu người, khuôn viên đền thờ đức Long Vân hầu Trương Tấn Bửu hiện lên trầm mặc, như một thế giới tách biệt hoàn toàn khỏi nhịp sống hối hả bên ngoài.

Trương Tấn Bửu (1752-1827), tước Long Vân hầu, được người đương thời xếp vào hàng “Ngũ Hổ tướng” trụ cột của chúa Nguyễn, bên cạnh Nguyễn Văn Trương, Nguyễn Văn Nhơn, Lê Văn Duyệt và Nguyễn Huỳnh Đức.

Ông làm quan suốt 40 năm, trải qua hai triều Gia Long và Minh Mạng. Năm 1802, khi Nguyễn Ánh thống nhất giang sơn và lên ngôi Gia Long, Trương Tấn Bửu trở thành một trong những “khai quốc công thần” được nhà vua tin cậy, thường xuyên sai phái vào Nam ra Bắc.

Năm 1806, khi giữ chức Chưởng dinh chỉ huy đạo quân Bắc thành, ông lập công lớn trong việc dẹp giặc Tàu Ô (cướp biển) và được bổ nhiệm Tổng trấn Bắc thành, thay Nguyễn Văn Thành. Với công lao phò chúa, dẹp loạn và giữ nhiều trọng trách, ông được phong tước Long Vân hầu.

Khi qua đời, ông được vua Minh Mạng ban cho hai nghìn quan tiền, năm cây gấm tống cẩm để lo tang lễ. Tả quân Lê Văn Duyệt trực tiếp coi sóc việc an táng, xin cấp tự điền và người trông nom mộ phần.

Lăng Trương Tấn Bửu là công trình tiêu biểu cho kiến trúc lăng mộ đầu thế kỷ XIX ở Gia Định. Lăng nằm trong khuôn viên rộng hơn 2.300m², bao quanh bởi tường gạch tổ ong phủ rêu, mái ngói âm dương đậm nét truyền thống Nam Bộ.

Từ cổng bước vào là khoảng sân vắng lặng. Ngôi mộ cổ xây bằng gạch thô, kết dính bằng hợp chất truyền thống gồm vôi, cát giấy dó, than hoạt tính và mật đường.

Mộ dài hơn 3m, rộng khoảng 2m, cao hơn 2m. Bao quanh mộ gần 2m là tường thành hình chữ nhật (khuông thành) xây bằng ô dước và gạch thức, đầu và cuối mộ có bình phong. Trên khuông thành và bình phong chạm khắc hình kỳ lân, búp sen, phù điêu cây tùng, chim hạc và các cặp liễn đối.

Bên phải mộ là đền thờ Trương Tấn Bửu gồm tiền điện và chính điện. Tiền điện xây dạng nhà tứ trụ, vì kèo gỗ, mái lợp ngói âm dương tiểu đại. Chính điện cũng dạng tứ trụ nhưng xây bằng bê tông, tường gạch, mái lợp tôn xi măng.

Trước Cách mạng Tháng Tám và trong những ngày đầu Nam Bộ kháng chiến, lăng là cơ sở của đội Cảm tử Phú Nhuận. Năm 2004, công trình được xếp hạng Di tích Kiến trúc Nghệ thuật Quốc gia.

Đền thờ vị Hổ tướng đã trải qua hai đợt trùng tu lớn vào các năm 2018 và 2022. Toàn bộ mái ngói được thay mới; dù không còn màu đỏ gạch nguyên bản, nhưng dáng mái xưa vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn, lưu giữ dấu ấn lịch sử giữa lòng Sài Gòn hiện đại.