Mỏ đất hiếm lớn nhất Việt Nam tái khởi động, tập đoàn Úc dự kiến đầu tư 100 triệu USD

Việt Nam có kế hoạch khởi động lại mỏ đất hiếm lớn nhất vào năm tới thông qua dự án hợp tác đầu tư nước ngoài. Điều này như một phần trong nỗ lực nhằm giảm bớt sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực đất hiếm - nguyên liệu chiến lược nhằm thúc đẩy các công nghệ tiên tiến.

Động thái này sẽ là một bước chủ chốt hướng tới mục tiêu của Việt Nam trong xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại dùng trong nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tua-bin gió.

Việt Nam dự định tổ chức đấu thầu tại mỏ Đông Pao (Lai Châu)

Tessa Kutscher, Giám đốc điều hành của Tập đoàn khoáng sản Blackstone Minerals Úc, cho biết bước đầu tiên là Chính phủ Việt Nam dự định tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao (Lai Châu) trước cuối năm nay, được biết bà trích dẫn thông tin chưa được công bố từ Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam.

Công ty cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE), nhà máy lọc dầu chính của đất nước và là đối tác của Blackstone trong dự án. Chủ tịch VTRE ông Lưu Anh Tuấn cho biết thời gian đấu giá có thể thay đổi nhưng Chính phủ có kế hoạch khởi động lại mỏ vào năm tới.

Đề xuất khởi động lại Đông Pao diễn ra khi nhiều quốc gia lo ngại về khả năng bị gián đoạn nguồn cung do sự kiểm soát của Trung Quốc đối với khoáng sản chiến lược và tranh chấp của nước này với Mỹ và các đồng minh. Được biết, Bắc Kinh năm nay đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với các kim loại nhỏ được sử dụng trong chất bán dẫn, điều mà một cố vấn chính sách có ảnh hưởng của Trung Quốc cảnh báo “chỉ là bước khởi đầu”.

Mỏ Đông Pao tại Lai Châu

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Việt Nam đứng thứ hai thế giới trữ lượng đất hiếm với 22 triệu tấn, chỉ sau Trung Quốc. Tuy nhiên, phần lớn chúng vẫn chưa được khai thác, đầu tư không được khuyến khích do giá thành thấp, Trung Quốc được ấn định gần như độc quyền trên thị trường toàn cầu.

Việt Nam đứng thứ hai thế giới trữ lượng đất hiếm với 22 triệu tấn. Nguồn: USGS

Một số nhà phân tích thừa nhận những khó khăn trong việc hình thành một trung tâm đất hiếm nhưng cho biết nước cờ này có thể khiến Việt Nam trở thành một bên tham gia khả thi đồng thời xoa dịu những lo lắng về mặt chiến lược, ngay cả khi Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế.

Kutscher cho biết khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu thắng thầu. Bà nói thêm rằng công ty đang nói chuyện với các khách hàng tiềm năng, bao gồm các nhà sản xuất ô tô điện VinFast và Rivian. Hai bên sẽ thỏa thuận về các hợp đồng khả thi với mức giá ấn định sẽ bảo vệ các nhà cung cấp khỏi biến động và đảm bảo cho người mua một chuỗi cung ứng an toàn.

Điều này sẽ giải quyết trở ngại mà các nhà phát triển ở Việt Nam phải đối mặt. Trong những năm gần đây, các nhà đầu tư Nhật Bản Toyota Tsusho và Sojitz đã từ bỏ các dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng nguồn cung, khiến giá cả sụt giảm.

Tuy nhiên, Dylan Kelly, thuộc công ty đầu tư Terra Capital, cho biết mặc dù tập trung vào việc giảm rủi ro nhưng vẫn cảnh báo lưu ý rằng thị trường đất hiếm nói chung vẫn chưa rõ ràng.

Đồng thời, việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc kiểm soát nhiều công nghệ chế biến. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại. Nhưng đất hiếm ở Đông Pao được đánh giá tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở quặng Bastnaesite, theo Đại học Mỏ - Địa chất Hà Nội.

Trung Quốc chiếm phần lớn thị phần khai thác, tinh chế đất hiếm và sản xuất nam châm. Nguồn: USGS

Khuyến khích từ Chính phủ Mỹ

Trong chuyến thăm Việt Nam để nâng cấp quan hệ song phương, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường khả năng thu hút các nhà đầu tư vào trữ lượng đất hiếm của Việt Nam.

Theo thông tin của Nhà Trắng, Hoa Kỳ đã đồng ý giúp Việt Nam lập bản đồ tài nguyên đất hiếm tốt hơn và "thu hút đầu tư chất lượng", một động thái có thể khuyến khích các nhà đầu tư Mỹ đấu thầu.

Kế hoạch đó sẽ liên quan đến việc vận chuyển đất hiếm do VTRE tinh chế sang Mỹ và có thể đầu tư 200 triệu USD trong tương lai vào Việt Nam, theo nguồn tin từ tờ Reuters. VTRE xác nhận thỏa thuận vận chuyển đã thành công.

Blackstone, một đối tác trong thỏa thuận, cũng đang vận hành một mỏ niken tại Sơn La và đã xác định rằng cơ sở chế biến của họ ở nước này có thể xử lý quặng từ mỏ Đông Pao.

Mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu

Theo đại diện của công ty cổ phần Đất hiếm Lai châu - Vimico (Lavreco), việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao, đã không hoạt động trong ít nhất bảy năm, sẽ đưa Việt Nam trở thành nhóm sản xuất đất hiếm hàng đầu.

Chủ tịch VTRE ông Lưu Anh Tuấn

Ông Tuấn cho biết VTRE hy vọng giành được nhượng quyền cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) mỗi năm, tương đương gần 1/3 sản lượng dự kiến ​​hàng năm của mỏ. Ông cho biết việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024.

Điều đó sẽ khiến sản lượng của Đông Pao thấp hơn một chút so với mỏ Mountain Pass của California, một trong những mỏ lớn nhất thế giới, nơi sản xuất 43.000 tấn REO vào năm 2022, theo USGS.

VTRE có kế hoạch đóng một vai trò trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng.

Một nhà máy VTRE hiện có ở miền Bắc Việt Nam chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác. Ông Tuấn cho biết nhà máy có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm nhưng công ty có kế hoạch tăng gấp ba công suất đó để đáp ứng đầu vào từ Đông Pao. Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chuyển thành kim loại để sử dụng trong nam châm và các ứng dụng công nghiệp khác.

Đồng thời, công ty cũng đang thực hiện một dự án thí điểm xây dựng nhà máy luyện kim với Setopia của Hàn Quốc. Được biết, khoản đầu tư kết hợp ban đầu sẽ vào khoảng 4 triệu USD, chủ yếu đến từ Setopia, nhà máy có thể sẵn sàng đi vào hoạt động vào năm tới.

Được biết, Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác, vào tháng 7 vừa qua, Hà Nội đặt mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO tương đương một năm vào năm 2030. Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa là 210.000 tấn vào năm ngoái.

David Merriman, nhà phân tích nghiên cứu tại công ty tư vấn Project Blue, cho biết những mục tiêu đó sẽ giúp Việt Nam sản xuất từ ​​5% đến 15% so với sản lượng dự kiến ​​của Trung Quốc vào cuối thập kỷ này. Ông nhận định các mục tiêu của Việt Nam là “đầy tham vọng, mặc dù chúng không hoàn toàn nằm ngoài khả năng thực hiện”.

Dudley Kingsnorth, giáo sư tại Trường Mỏ Tây Úc thuộc Đại học Curtin, cho biết Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình. Ông khẳng định Việt Nam “có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp các lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”.