Một trận lũ lụt tại đất nước này đẩy giá gạo thế giới có thể tăng 15%, hàng tỷ người chịu ảnh hưởng

Lũ lụt quy mô lớn ở Pakistan do mưa gió mùa kỷ lục từ tháng 6/2025 gây ra đang tạo ra những cú sốc lan tỏa đến nền kinh tế thế giới, với thiệt hại ước tính lên đến 2 tỷ USD cho Pakistan và rủi ro gián đoạn nguồn cung gạo, bông cùng các mặt hàng nông sản khác. Là quốc gia xếp hạng 4 thế giới về xuất khẩu gạo và bông, hai mặt hàng thiết yếu cho chuỗi cung ứng toàn cầu Pakistan có thể đẩy giá lương thực quốc tế tăng vọt, làm trầm trọng hóa lạm phát ở các nước nhập khẩu, đồng thời buộc IMF và các nhà tài trợ quốc tế phải can thiệp sâu hơn để tránh bất ổn khu vực.

Chính phủ Pakistan vốn lạc quan về triển vọng năm 2026 với dự báo tăng trưởng GDP 4,2%, nhờ sự phục hồi của nông nghiệp và sản xuất sau gói cứu trợ 7 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Tuy nhiên, mưa gió mùa kỷ lục từ cuối tháng 6, kết hợp với việc xả nước từ các đập của Ấn Độ, đã khiến phần lớn Punjab và Sindh là hai tỉnh đông dân và quan trọng nhất về kinh tế chìm trong nước lũ. Các quan chức và chuyên gia cảnh báo thiệt hại có thể nghiêm trọng hơn so với trận lũ lịch sử năm 2022 khi một phần ba đất nước bị ngập do tác động kép đến nông nghiệp và sản xuất. Nước lũ vẫn chưa rút ở nhiều quận, khiến tình hình càng thêm tồi tệ. Hình ảnh vệ tinh từ chương trình giám sát nông nghiệp GEOGLAM ước tính ít nhất 220.000 ha ruộng lúa bị ngập từ ngày 1/8 đến 16/9.

Lũ lụt quy mô lớn ở Pakistan do mưa gió mùa kỷ lục từ tháng 6/2025 gây ra

Tại Punjab trung tâm sản xuất lúa, bông và ngô của Pakistan cơ quan quản lý thiên tai tỉnh cho biết 1,8 triệu acre đất nông nghiệp đã bị nhấn chìm. Khalid Bath, Chủ tịch Hiệp hội Nông dân Pakistan, cho biết: "Khoảng 50% lúa, 60% bông và ngô đã bị hư hại". Ông ước tính thiệt hại có thể vượt 2,5 triệu acre, tương đương 1 nghìn tỷ rupees (3,53 tỷ USD).

Iqrar Ahmad Khan, cựu Phó Hiệu trưởng Đại học Nông nghiệp Faisalabad, nhận định: "Đây là điều chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ gần đây". Ông ước tính ít nhất 10% cây trồng của cả nước bị phá hủy, với tỷ lệ mất mát rau củ lên đến 90% ở một số quận. Thời điểm xảy ra lũ lụt đặc biệt nguy hiểm vì Pakistan sắp bước vào mùa gieo trồng lúa mì loại cây cung cấp gần nửa lượng calo tiêu thụ của quốc gia. Theo Crop Monitor, dự trữ quốc gia vẫn ổn định nhờ vụ mùa bội thu năm 2024, nhưng cửa sổ gieo trồng đang bị đe dọa do đồng ruộng vẫn ngập bùn và phù sa. Khan cảnh báo: "An ninh lương thực đang bị đe dọa, không chỉ là giá cả tăng cao".

Theo các báo cáo mới nhất từ Ngân hàng Thế giới và các tổ chức quốc tế, lũ lụt đã ảnh hưởng đến hơn 4,7 triệu người, nhấn chìm 1,8 triệu acre đất nông nghiệp ở Punjab "kho lúa" của Pakistan và gây thiệt hại nghiêm trọng cho 60% vụ lúa, 35% bông và 30% mía đường. Điều này không chỉ làm sụt giảm sản lượng gạo khoảng 2 triệu tấn mà còn đe dọa chuỗi cung ứng dệt may toàn cầu, nơi bông Pakistan chiếm tỷ lệ lớn trong xuất khẩu vải sang châu Âu và Mỹ. Các nhà phân tích từ Reuters và The Diplomat cảnh báo, thiếu hụt này có thể khiến giá gạo thế giới tăng 10-15%, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng tỷ người ở châu Phi và châu Á phụ thuộc vào nhập khẩu từ Pakistan.

Tác động lan tỏa còn thể hiện qua việc Pakistan nền kinh tế đang phục hồi nhờ gói cứu trợ 7 tỷ USD từ IMF có thể phải đối mặt với thâm hụt thương mại thêm 1,9 tỷ USD trong năm tài khóa 2026. Xuất khẩu gạo và đường giảm 861 triệu USD, trong khi nhập khẩu bông tăng vọt lên 1,06 tỷ USD, làm suy yếu đồng rupee và tăng áp lực lên dự trữ ngoại hối toàn cầu. Các trung tâm công nghiệp như Sialkot trung tâm sản xuất hàng dệt may, thể thao và thiết bị y tế cũng bị ngập úng, đe dọa chuỗi cung ứng xuất khẩu chiếm hơn 50% ngoại tệ của Pakistan, theo Pakistan Business Forum.

Về mặt quốc tế, IMF đã bày tỏ sự chia buồn và cam kết đánh giá lại chương trình Extended Fund Facility trong tuần này, tập trung vào tính linh hoạt của ngân sách Pakistan để ứng phó lũ lụt. Đại diện IMF tại Pakistan, Mahir Binici, cho biết sứ mệnh sắp tới sẽ kiểm tra xem các khoản chi khẩn cấp có đủ để hỗ trợ phục hồi hay không, sau khi IMF phê duyệt khoản vay 1,4 tỷ USD hồi tháng 5/2025 nhằm tăng cường khả năng chống chịu khí hậu.

Liên Hợp Quốc đã giải ngân 600.000 USD khẩn cấp, trong khi Liên minh Đỏ Quốc tế kêu gọi 17 triệu CHF (khoảng 20 triệu USD) cho cứu trợ, bao gồm nước sạch, thực phẩm và y tế cho 1 triệu nạn nhân. Các tổ chức như Welthungerhilfe và Caritas cũng cam kết hàng trăm nghìn USD cho hạt giống và sửa chữa hạ tầng, nhấn mạnh nhu cầu hỗ trợ toàn cầu để tránh "khủng hoảng công lý" như Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Pakistan Musadiq Malik mô tả, khi quốc gia này chỉ đóng góp dưới 1% khí thải toàn cầu nhưng chịu hậu quả nặng nề nhất.

Dù thiệt hại lớn hơn so với dự báo ban đầu, các chuyên gia từ Al Jazeera và The New York Times nhận định tác động toàn cầu có thể được giảm nhẹ nếu các nước phát triển tăng cường quỹ Loss and Damage từ COP27.

Tuy nhiên, với mùa gió mùa kéo dài đến giữa tháng 9 và rủi ro lũ "siêu cấp" ở Sindh, giá thực phẩm toàn cầu đã ở mức cao 26 tháng có thể tiếp tục leo thang, ảnh hưởng đến phục hồi kinh tế hậu COVID-19 ở các nước đang phát triển. Pakistan kêu gọi IMF và các đối tác "giúp giảm thiểu thiệt hại", nhấn mạnh rằng thảm họa này không chỉ là vấn đề nội địa mà là lời cảnh báo về biến đổi khí hậu toàn cầu.