Mỹ phát hiện thiết bị lạ trong các bộ inverter Trung Quốc, cảnh báo nguy cơ tê liệt lưới điện toàn quốc
Giới chức năng lượng Mỹ đang đánh giá lại mức độ rủi ro từ các thiết bị do Trung Quốc sản xuất – vốn giữ vai trò then chốt trong hạ tầng năng lượng tái tạo – sau khi phát hiện một số thiết bị liên lạc “không rõ nguồn gốc” được gắn bên trong các bộ chuyển đổi (inverter), theo tiết lộ từ hai nguồn thạo tin.
Các bộ inverter, phần lớn được sản xuất tại Trung Quốc, đóng vai trò kết nối tua-bin gió và tấm pin mặt trời với lưới điện. Chúng cũng được sử dụng phổ biến trong pin lưu trữ, máy bơm nhiệt và bộ sạc xe điện.
Mặc dù inverter được thiết kế để có thể truy cập từ xa nhằm phục vụ cập nhật và bảo trì, các công ty tiện ích thường cài đặt tường lửa để ngăn việc thiết bị này gửi dữ liệu trực tiếp về Trung Quốc. Tuy nhiên, một số chuyên gia Mỹ phát hiện bên trong các inverter gắn trên lưới điện có chứa thiết bị liên lạc không được công bố trong tài liệu kỹ thuật – bao gồm cả radio di động.
Các thành phần “ngoài danh mục” này tạo ra kênh liên lạc ẩn, có khả năng vượt qua lớp bảo vệ tường lửa và mở ra nguy cơ can thiệp từ xa – từ đó gây mất ổn định lưới điện, phá hủy cơ sở hạ tầng năng lượng, thậm chí dẫn tới sự cố mất điện diện rộng, các chuyên gia cảnh báo.
Một trong hai nguồn tin cho biết, trong 9 tháng qua, các thiết bị liên lạc chưa được công bố – như radio di động – cũng được phát hiện trong nhiều loại pin từ các nhà cung cấp Trung Quốc khác nhau. Danh tính nhà sản xuất không được tiết lộ và số lượng cụ thể các thiết bị bị kiểm tra cũng chưa được công bố.
“Điều này đồng nghĩa với việc có một lối đi ẩn để phá hủy vật lý lưới điện”, một người cho biết.
Mỹ bắt đầu hành động, lo ngại kịch bản phá hoại có chủ đích
Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) xác nhận đang liên tục đánh giá rủi ro liên quan đến công nghệ mới nổi, đồng thời thừa nhận hiện có nhiều thách thức trong việc buộc các nhà sản xuất phải công khai đầy đủ tính năng sản phẩm.
Dù không khẳng định những tính năng ẩn nói trên nhằm mục đích độc hại, phát ngôn viên DOE nhấn mạnh rằng các đơn vị mua thiết bị cần phải “hiểu rõ toàn bộ khả năng” của sản phẩm. Chính phủ Mỹ cũng đang thúc đẩy việc áp dụng "Hóa đơn phần mềm" (Software Bill of Materials – SBOM) để liệt kê chi tiết các thành phần bên trong phần mềm và thiết bị.
Cựu Giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA), ông Mike Rogers, nhận định: “Chúng tôi biết Trung Quốc tin rằng việc tạo ra nguy cơ gián đoạn hạ tầng thiết yếu của Mỹ là có giá trị chiến lược”.
Đáp lại, người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington tuyên bố: “Chúng tôi phản đối việc lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia nhằm xuyên tạc và bôi nhọ những thành tựu hạ tầng của Trung Quốc”.
Tái diễn cuộc chiến công nghệ: Trung Quốc thống lĩnh, phương Tây lo ngại
Các lo ngại an ninh xuất hiện trong bối cảnh Trung Quốc đang thống lĩnh thị trường thiết bị năng lượng tái tạo. Huawei – tập đoàn công nghệ Trung Quốc – là nhà cung cấp inverter lớn nhất thế giới, chiếm 29% thị phần toàn cầu năm 2022, theo hãng nghiên cứu Wood Mackenzie.
Tuy nhiên, nhiều công ty châu Âu như nhà phát triển năng lượng mặt trời Đức 1Komma5 đã ngừng sử dụng sản phẩm Huawei vì lo ngại bảo mật. CEO Philipp Schroeder cảnh báo: “Mười năm trước, nếu bạn tắt các inverter Trung Quốc thì hệ thống châu Âu không ảnh hưởng gì lớn, nhưng giờ thì khác – quy mô đã quá lớn và phụ thuộc nhiều hơn”.
Trên thực tế, hơn 200 GW công suất điện mặt trời ở châu Âu đang phụ thuộc vào inverter Trung Quốc – tương đương hơn 200 nhà máy điện hạt nhân. Nếu những thiết bị này bị điều khiển từ xa đồng loạt, hậu quả có thể “thảm khốc và kéo dài”, chuyên gia an ninh mạng Uri Sadot từ hãng SolarEdge (Israel) cảnh báo.
Từ năm 2019, Mỹ đã cấm Huawei tiếp cận công nghệ Mỹ do lo ngại an ninh, đồng thời loại công ty này khỏi thị trường thiết bị viễn thông và inverter trong nước. Dù vậy, Huawei vẫn giữ thị phần lớn ở nhiều quốc gia khác.
Theo luật pháp Trung Quốc, các công ty trong nước phải hợp tác với cơ quan tình báo, khiến giới chuyên gia lo ngại Bắc Kinh có thể thao túng các thiết bị inverter kết nối với lưới điện phương Tây.
Từ châu Âu đến Mỹ: Các quốc gia bắt đầu siết quy định
Nhiều quốc gia đang siết chặt kiểm soát. Tháng 11/2023, Lithuania ra luật cấm truy cập từ xa các hệ thống năng lượng tái tạo sử dụng thiết bị Trung Quốc có công suất trên 100 kW, và đang cân nhắc mở rộng sang hệ thống điện dân dụng nhỏ hơn. Estonia cũng cảnh báo nguy cơ bị Trung Quốc “tống tiền” nếu tiếp tục dùng công nghệ Trung Quốc trong hạ tầng chiến lược.
Tại Mỹ, một dự luật mang tên “Đạo luật Tách rời khỏi pin Trung Quốc” đang được Thượng viện xem xét, cấm Bộ An ninh Nội địa mua pin từ 6 công ty Trung Quốc từ tháng 10/2027, bao gồm CATL, BYD, Envision, EVE, Hithium và Gotion – vì lo ngại an ninh quốc gia. Nhiều công ty điện lực như Florida Power & Light đã bắt đầu chuyển sang dùng inverter từ các nguồn khác ngoài Trung Quốc.
Một vụ việc hồi tháng 11 giữa hai nhà cung cấp inverter – Sol-Ark và Deye – càng khiến tình hình nóng thêm khi thiết bị bị điều khiển từ xa và ngừng hoạt động, làm lộ rõ nguy cơ bị nước ngoài kiểm soát hạ tầng năng lượng nội địa.
So với ngành viễn thông và bán dẫn – nơi đã có các quy định hạn chế ảnh hưởng Trung Quốc – lĩnh vực năng lượng vẫn đi sau về quy định. Nguyên nhân là các thiết bị năng lượng dân dụng như pin và hệ thống điện mặt trời nhỏ thường không bị áp các tiêu chuẩn bảo mật, dù hiện nay chúng góp phần không nhỏ vào nguồn điện lưới.
NATO đã cảnh báo các nỗ lực ngày càng tăng của Trung Quốc nhằm kiểm soát hạ tầng thiết yếu của khối, trong đó có inverter. Một quan chức NATO nhấn mạnh: “Chúng ta cần nhận diện những điểm phụ thuộc chiến lược và nhanh chóng giảm thiểu chúng”.
Theo Reuters
