Năm sau, Cực Bắc từ của Trái Đất sẽ đi lệch 175km: Các ứng dụng GPS tại Việt Nam sẽ ảnh hưởng ra sao?

Theo Live Science, vào ngày 17/12/2024, Trung tâm Thông tin Môi trường Quốc gia Hoa Kỳ (NCEI) và Cục Khảo sát Địa chất Anh (BGS) đã công bố phiên bản cập nhật của Mô hình Từ trường Thế giới (WMM) cho năm 2025. Theo đó, vị trí của cực từ phía Bắc đã thay đổi, di chuyển khoảng 175km từ Canada về phía Nga, so với phiên bản WMM2020 được phát hành 5 năm trước.

Sự thay đổi này sẽ tác động đến nhiều ứng dụng định vị sử dụng dữ liệu từ WMM, bao gồm hệ thống GPS vệ tinh, máy bay, tàu biển, cũng như các ứng dụng bản đồ như Google Maps và Apple Maps, yêu cầu phải được cập nhật. Cục Khảo sát Địa chất Anh (BGS) cảnh báo rằng nếu không cập nhật vị trí Cực Bắc từ mới, một máy bay tự động cài đặt chế độ bay từ Mũi Hảo Vọng ở Nam Phi đến Vương Quốc Anh có thể lệch hướng đến 150km.

Tình huống tương tự cũng có thể xảy ra nếu ông già Noel di chuyển từ Bắc Cực xuống phía Nam để phát quà trong dịp Giáng Sinh. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu các quốc gia nhiệt đới gần xích đạo, cách xa Cực Bắc từ như Việt Nam, có bị ảnh hưởng không? Các thiết bị GPS như bản đồ điện thoại, ô tô hay đồng hồ chạy bộ Garmin của chúng ta liệu có còn chính xác không?

Cực Bắc từ đã "trôi" 175km, từ Canada hướng về phía Nga

Cực Bắc từ của Trái Đất đã dịch chuyển 175km, từ Canada hướng về phía Nga, một sự thay đổi đáng chú ý trong từ trường hành tinh của chúng ta. Việc theo dõi và cập nhật sự thay đổi này nằm trong dự án Mô hình Từ Trường Thế Giới (WMM), được triển khai bởi Cục Khảo sát Địa chất Anh (BGS) và Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA).

Các nhà khoa học tại BGS và NOAA sử dụng dữ liệu từ trường đo được từ các vệ tinh như sứ mệnh Swarm của Cơ quan Vũ trụ Châu Âu. Bộ ba vệ tinh này bay quanh Trái Đất 15 đến 16 lần mỗi ngày, thu thập dữ liệu về từ trường ở độ phân giải khoảng 300 x 300 km. Sau đó, mô hình từ trường được so sánh và tinh chỉnh bằng cách sử dụng các máy đo từ trường có độ chính xác cao đặt tại các đài quan sát và trạm di động trên mặt đất. Cập nhật mô hình này được thực hiện mỗi 5 năm.

Vậy tại sao lại là 5 năm? Các nhà khoa học giải thích rằng từ trường của Trái Đất đang biến thiên với tốc độ ngày càng nhanh. Ví dụ, sự dịch chuyển của Cực Bắc từ đã được quan sát từ những năm 1900, khi Cực Bắc từ di chuyển chỉ khoảng 11km mỗi năm. Tuy nhiên, vào đầu những năm 2000, tốc độ di chuyển đã tăng lên hơn 50km/năm. Từ năm 1900 đến bản cập nhật WMM2020 vào tháng 12 năm 2019, Cực Bắc từ vẫn duy trì vị trí trong phạm vi Canada. Nhưng trong bản cập nhật WMM2025 gần đây, Cực Bắc từ đã vượt qua biên giới Canada và dịch chuyển về phía Nga.

Sự dịch chuyển này là kết quả của "trận kéo co" giữa hai dòng sắt nóng chảy trong lõi Trái Đất, một dòng ở phía bắc Canada và một dòng ở nam Siberia thuộc Nga. Trước đây, dòng sắt lỏng mạnh hơn ở Canada đã giữ Cực Bắc từ ở vị trí gần Canada. Tuy nhiên, dòng sắt lỏng mạnh mẽ hơn ở Siberia hiện nay đang kéo Cực Bắc từ về phía Nga.

Kết quả là vị trí của Cực Bắc từ trong mô hình WMM2025 đã thay đổi 175km so với vị trí trong WMM2020. Nếu tiếp tục sử dụng mô hình năm 2020 để tính toán một đường bay, hành trình bay thẳng dài 8.500km từ Nam Phi đến Anh vào năm 2025 sẽ bị lệch tới 150km.

Theo thông tin từ William Brown, một nhà địa vật lý từ Cục Khảo sát Địa chất Anh (BGS), khoảng 5 năm thường là thời gian mà độ chính xác của mô hình bắt đầu không còn đạt được mức mong muốn.

Có cần cập nhật WMM cho bản đồ, ô tô và đồng hồ GPS của mình trước năm 2025 không?

Việc cập nhật Mô hình Từ Trường Thế Giới (WMM) cho các bản đồ, hệ thống ô tô và đồng hồ GPS của bạn trước năm 2025 không phải là một điều cần thiết đối với hầu hết người dùng. Mặc dù Mô hình từ trường Trái Đất có tầm ảnh hưởng lớn, được sử dụng bởi các cơ quan khoa học, quân sự và dân sự như Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, Bộ Quốc phòng Vương quốc Anh, NATO và các tổ chức khác, sự thay đổi của Cực Bắc từ không ảnh hưởng nhiều đến các ứng dụng dân sự trong đời sống hàng ngày.

Theo các chuyên gia, như William Brown từ Cục Khảo sát Địa chất Anh (BGS), hầu hết các ứng dụng bản đồ như Google Maps, Apple Maps và các thiết bị GPS đều tham chiếu WMM để xác định vị trí và hướng di chuyển. Tuy nhiên, đối với các ứng dụng dân sự, độ chính xác chỉ yêu cầu tương đối (chẳng hạn như xác định đường đi trên Google Maps), do đó, sự dịch chuyển của Cực Bắc từ trong vòng 5 năm không gây ảnh hưởng lớn đến kết quả tính toán vị trí của bạn. Điều này đặc biệt đúng nếu bạn sinh sống ở các khu vực có vĩ độ dưới 55 độ Bắc như Việt Nam, nơi sai số từ sự dịch chuyển của Cực Bắc từ là rất nhỏ và không đáng kể.

Ngay cả trong các quốc gia có vĩ độ trên 55 độ Bắc như Nga hoặc Na Uy, WMM2025 sẽ được cập nhật tự động vào các thiết bị bởi các cơ quan chức năng hoặc công ty lập bản đồ, do đó bạn không cần lo lắng về việc cập nhật này. Sự thay đổi của Cực Bắc từ không đủ lớn để người dùng nhận ra hoặc gây ảnh hưởng đến việc sử dụng bản đồ hay GPS.

>> Trục Trái Đất đang bị nghiêng dần do khai thác nước ngầm