Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam có đề xuất mới giữa lúc gặp khó

Bộ Tài chính vừa có văn bản gửi Bộ Tư pháp đề nghị thẩm định hồ sơ dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về việc tách nội dung bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thuộc Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận thành một dự án độc lập, nhằm tháo gỡ các vướng mắc kéo dài và bảo đảm tiến độ bàn giao mặt bằng trong năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Theo dự thảo, dự án mới sẽ mang tên "Dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thực hiện Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận", giao UBND tỉnh Khánh Hòa làm cơ quan chủ quản và Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa được phép quyết định đầu tư trong khi cấp có thẩm quyền chưa điều chỉnh chủ trương đầu tư tổng thể của hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2.

Dự thảo Nghị quyết được xây dựng trên cơ sở các quy định của Luật Đầu tư công, Luật Đất đai, cùng Nghị quyết 41/2009/QH12 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Bộ Tài chính nhận định, việc tách riêng nội dung bồi thường và tái định cư là hoàn toàn có cơ sở pháp lý, phù hợp với thực tiễn triển khai và giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý thủ tục.

Theo báo cáo cập nhật của UBND tỉnh Khánh Hòa, tổng diện tích thu hồi phục vụ dự án hiện khoảng 1.130ha, liên quan đến 1.153 hộ dân với 5.229 nhân khẩu, giảm so với quy mô trong Quyết định 794/QĐ-TTg năm 2015 (1.280ha, 1.288 hộ, 4.911 nhân khẩu). Trong đó, diện tích phục vụ Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 khoảng 409,5ha, Nhà máy Ninh Thuận 2 khoảng 405,5 ha, còn lại là 119ha đất tái định cư cùng các hạng mục phụ trợ như nghĩa trang, khu dân cư chỉnh trang và trạm bơm.

Tổng mức đầu tư sơ bộ của dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được xác định là 12.392 tỷ đồng, gấp gần 4 lần so với mức đầu tư 3.235 tỷ đồng được phê duyệt gần một thập kỷ trước. Trong đó, phần chi cho tái định cư Nhà máy Ninh Thuận 1 khoảng 6.446 tỷ đồng và Nhà máy Ninh Thuận 2 khoảng 5.946 tỷ đồng. Nguồn vốn thực hiện đến từ ngân sách Trung ương, nguồn tăng thu và tiết kiệm chi hằng năm, cùng các nguồn hợp pháp khác.

Hiện công tác kiểm kê đất đai và tài sản gắn liền với đất đã cơ bản hoàn tất. Tuy nhiên, quá trình triển khai đang bị chậm do phải chờ điều chỉnh chủ trương đầu tư tổng thể của hai nhà máy điện hạt nhân. Bộ Tài chính cho rằng, nếu tiếp tục chờ hoàn thiện các thủ tục này, việc bàn giao mặt bằng trong năm 2025 sẽ khó đạt tiến độ, thậm chí phát sinh chi phí lớn.

Theo dự thảo, UBND tỉnh Khánh Hòa được giao tổ chức điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm và xác minh nguồn gốc đất, đồng thời công khai thông tin đến từng hộ dân bị ảnh hưởng và trên các phương tiện truyền thông đại chúng. UBND cấp xã có trách nhiệm phối hợp với đơn vị được giao nhiệm vụ giải phóng mặt bằng, lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Sau khi Nghị quyết được ban hành và dự án được phê duyệt, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ tiến hành thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai hiện hành. Dự kiến, Nghị quyết sẽ có hiệu lực đến ngày 28/2/2027, bảo đảm đủ thời gian cho các cơ quan và địa phương hoàn tất toàn bộ công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Bộ Tài chính cũng kiến nghị áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn cho các gói thầu tư vấn, phi tư vấn nhằm đẩy nhanh tiến độ và giảm các thủ tục trung gian. Đồng thời, các chủ đầu tư của hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 gồm Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) – sẽ có trách nhiệm cập nhật nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư vào báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của các dự án nhà máy để bảo đảm tính đồng bộ.

Theo Bộ Tài chính, Quyết định 794/QĐ-TTg năm 2015 về dự án di dân, tái định cư phục vụ nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận không còn phù hợp với thực tế, trong khi khối lượng công việc bồi thường và hỗ trợ hiện đã cơ bản hoàn tất. Việc ban hành Nghị quyết mới, cho phép tách riêng dự án bồi thường, tái định cư, sẽ giúp giải quyết kịp thời các vướng mắc pháp lý, đảm bảo quyền lợi người dân, đồng thời tạo điều kiện để EVN và PVN tiếp tục cập nhật, hoàn thiện báo cáo tiền khả thi của hai dự án điện hạt nhân trong giai đoạn nghiên cứu trở lại.

Bộ Tài chính khẳng định, nếu được thông qua, Nghị quyết này sẽ là bước đi mang tính kỹ thuật và cần thiết, giúp tháo gỡ "điểm nghẽn" giải phóng mặt bằng, thúc đẩy tiến độ triển khai các hạng mục liên quan, đồng thời đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước - nhà đầu tư - người dân trong vùng dự án.