NSND được phong tặng danh hiệu trẻ nhất Việt Nam khi mới 26 tuổi, mẹ là danh cầm vĩ đại từng chơi đàn cho Bác Hồ tại Paris

Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) là danh hiệu cao quý nhất mà Nhà nước trao tặng cho những nghệ sĩ có nhiều cống hiến to lớn trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Để đạt được danh hiệu này, nghệ sĩ thường cần có khoảng 20 năm hoạt động nghệ thuật (với diễn viên xiếc và múa là 15 năm), cùng những giải thưởng và thành tích nổi bật. Phần lớn những nghệ sĩ được vinh danh NSND thường là những người làm việc trong các cơ quan nhà nước.

Tuy nhiên, nghệ sĩ dương cầm Đặng Thái Sơn lại là một trường hợp hiếm hoi. Ông nhận danh hiệu NSND khi chỉ mới 26 tuổi – một độ tuổi trẻ so với tiêu chuẩn thông thường – mà không công tác tại bất kỳ đơn vị nghệ thuật nào trong nước hay sở hữu giải thưởng nghệ thuật quốc gia. Đây là điều chưa từng có tiền lệ.

Đặng Thái Sơn là người Việt Nam đầu tiên ghi danh trên bản đồ âm nhạc thế giới với tư cách một nghệ sĩ piano đẳng cấp quốc tế. Sinh năm 1958 trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật tại Hà Nội, ông lớn lên trong một môi trường giàu văn hóa và nghệ thuật. Mẹ của ông, nghệ sĩ piano và Nhà giáo Nhân dân Thái Thị Liên, là một tên tuổi nổi bật trong làng nhạc, từng tu nghiệp tại Praha và Paris. Năm 1946, bà vinh dự biểu diễn piano trước Chủ tịch Hồ Chí Minh và các quan khách tại Paris. Bố ông, Đặng Đình Hưng, không chỉ là nhà thơ mà còn là nhạc sĩ với niềm đam mê âm nhạc mãnh liệt.

Là con nhà nòi, từ khi mới 4 tuổi, Đặng Thái Sơn đã bắt đầu học piano với mẹ. Khi mới 7 tuổi, Đặng Thái Sơn bắt đầu theo học tại Nhạc viện Hà Nội, nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Năm 1974, ông được phát hiện bởi nhạc sĩ piano người Nga, Isaac Katz. Chỉ hai năm sau, ông đã trở thành học viên của Nhạc viện Quốc gia Tchaikovsky tại Moskva, nơi đã mở ra cho ông nhiều cơ hội lớn.

Tên tuổi Đặng Thái Sơn vang danh trên đấu trường quốc tế khi ông đại diện cho Nhạc viện Tchaikovsky tham gia Cuộc thi Piano quốc tế Frédéric Chopin lần thứ X tại Warszawa, Ba Lan vào năm 1980. Khi đó, ông vừa tròn 22 tuổi và trở thành nghệ sĩ châu Á đầu tiên giành giải Nhất tại cuộc thi danh giá này.

Sau chiến thắng lịch sử, Đặng Thái Sơn nhanh chóng trở thành một nghệ sĩ biểu diễn được săn đón tại các sân khấu hòa nhạc hàng đầu thế giới, từ New York, Boston, Luân Đôn, Paris, đến Tokyo, Sydney... Ông cũng hợp tác với nhiều hãng thu âm nổi tiếng. Sau khi tốt nghiệp Nhạc viện Tchaikovsky, ông nhận lời mời giảng dạy tại Nhạc viện Kunitachi ở Tokyo, Nhật Bản.

Năm 1984, ông là một trong những nghệ sĩ đầu tiên được được phong tặng danh hiệu NSND. Đến năm 1995, ông cùng mẹ – nghệ sĩ piano Thái Thị Liên nhập quốc tịch Canada. Vào tháng 10 năm 1999, Đặng Thái Sơn giảng dạy một khóa học chuyên nghiệp tại Berlin, Đức, cùng với những tên tuổi lớn như Murray Perahia và Vladimir Ashkenazy.

Cũng trong năm 1999, ông là nghệ sĩ piano duy nhất không phải người Ba Lan được mời tham dự buổi hòa nhạc kỷ niệm 150 năm ngày mất của Frédéric Chopin. Đến năm 2005, ông trở thành người Á Đông đầu tiên được mời làm giám khảo cho cuộc thi Concours Chopin. Đặc biệt, tại gala kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Chopin vào tháng 3 năm 2010, Đặng Thái Sơn vinh dự là một trong ba nghệ sĩ toàn cầu được chọn biểu diễn, bên cạnh Lý Vân Địch (Trung Quốc) và Garrick Ohlsson (Mỹ).

Trong sự nghiệp âm nhạc lẫy lừng, Đặng Thái Sơn đã trình diễn tại những "thánh đường nghệ thuật" danh giá nhất thế giới, bao gồm: Lincoln Center (New York, Mỹ), Barbican Centre (London, Anh), Salle Pleyel (Paris, Pháp), Opera House (Sydney, Australia), và Suntory Hall (Tokyo, Nhật Bản)... Ông còn được mời giảng dạy tại nhiều trường đại học danh tiếng như Đại học Montreal (Canada), Oberlin Conservatory (Mỹ), và là Giáo sư danh dự của Nhạc viện Trung ương Trung Quốc cùng các học viện âm nhạc hàng đầu châu Á.

Với những cống hiến xuất sắc, Đặng Thái Sơn còn được trao Huân chương Lao động hạng Nhất. Năm 2018, ông vinh dự nhận Huy chương Vàng Công huân về văn hóa do Bộ Văn hóa Ba Lan trao tặng.

Hiện nay, NSND Đặng Thái Sơn định cư tại Canada và giảng dạy tại Đại học Montreal. Ông thường xuyên làm giám khảo cho các cuộc thi âm nhạc uy tín trong và ngoài nước. Nghệ sĩ cũng luôn dành thời gian trở về Việt Nam để biểu diễn và đồng hành trong việc phát triển các tài năng âm nhạc trẻ trong nước.

>> Gia đình Việt Nam có cả 3 mẹ con đều là NSND: Mẹ là danh cầm vĩ đại từng được trao Huân chương Lao động hạng Nhất, con được phong tặng NSND khi mới 26 tuổi