Ô nhiễm không khí 'báo động đỏ', Hà Nội đề xuất bốc thăm để mua xe xăng

Trước thực trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, Hà Nội đang nghiên cứu loạt giải pháp quyết liệt nhằm cải thiện chất lượng môi trường đô thị. Trong đó, đề xuất bốc thăm để được mua xe xăng, một hình thức giới hạn phương tiện phát thải đang thu hút sự chú ý và mở ra hướng đi mới trong chính sách quản lý giao thông gắn với mục tiêu bảo vệ môi trường.

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam. Ảnh minh hoạ

Theo Báo Tiền Phong, tại Hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội”, Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh rằng khu vực nội đô Hà Nội đang đối mặt với mức độ ô nhiễm không khí nghiêm trọng, tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, mỗi năm có khoảng 5.800 người dân Hà Nội tử vong sớm vì các bệnh liên quan đến bụi mịn. Chi phí y tế và phúc lợi xã hội để khắc phục hậu quả ô nhiễm có thể chiếm tới 7,74% tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của thành phố.

Dù đã áp dụng nhiều biện pháp trong thời gian qua, chất lượng không khí vẫn chưa được cải thiện rõ rệt, thậm chí còn có xu hướng xấu đi. Các nguồn phát thải chính bao gồm giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp và đốt rác, rơm rạ sau thu hoạch. Trong đó, phương tiện giao thông sử dụng xăng dầu được xem là một trong những tác nhân lớn nhất gây ô nhiễm không khí đô thị.

>>Loại nông sản giúp Việt Nam dẫn đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu đang có giá 'leo thang' như vàng, cao nhất trong 8 năm

Từ thực tế đó, ông Hoàng Dương Tùng đề xuất Hà Nội áp dụng cơ chế cấp hạn ngạch (quota) đối với xe máy và ô tô chạy xăng khi đăng ký mới, có thể kết hợp hình thức bốc thăm để phân bổ lượng xe được phép lưu hành. Mục tiêu của đề xuất là giảm dần số lượng phương tiện phát thải, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang xe điện, loại hình phương tiện thân thiện hơn với môi trường.

Đây không phải là một ý tưởng mới trên thế giới. Bắc Kinh (Trung Quốc) đã triển khai quota xe xăng từ năm 2011, giảm dần số lượng được đăng ký mới mỗi năm và đến năm 2024 chỉ còn 20.000 xe được phép đăng ký. Người dân muốn mua xe phải tham gia bốc thăm định kỳ. Song song đó, thành phố đầu tư phát triển mạnh mạng lưới xe điện và xe buýt điện. Nhờ đó, lượng khí thải từ giao thông đã giảm rõ rệt, giúp Bắc Kinh cải thiện chất lượng không khí một cách ngoạn mục.

Tương tự, Singapore cũng thực hiện chính sách quota kèm bốc thăm và tăng mạnh lệ phí trước bạ với xe mới, vừa để hạn chế phương tiện cá nhân, vừa giảm ô nhiễm môi trường. Ông Tùng cho rằng những kinh nghiệm quốc tế này là cơ sở quý giá để Hà Nội nghiên cứu, áp dụng phù hợp với điều kiện trong nước.

Theo Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Hà Nội đã hội tụ đủ điều kiện để triển khai các chính sách hạn chế xe xăng. Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024 đã mở đường cho việc xây dựng các vùng phát thải thấp. Người dân cũng dần quen với việc sử dụng xe điện, khi hạ tầng trạm sạc đang ngày càng hoàn thiện, được hỗ trợ bởi chính sách của nhà nước và doanh nghiệp trong nước. Hệ thống giao thông công cộng cũng đang được mở rộng, đặc biệt là các tuyến đường sắt đô thị. Quan trọng hơn, nhận thức cộng đồng về tác hại của ô nhiễm không khí đã được nâng cao rõ rệt.

Về lộ trình thực hiện, ông đề xuất trước hết cần tập trung truyền thông để tạo sự đồng thuận xã hội. Tiếp theo, dựa trên số liệu thực tế về lượng xe đăng ký mới hằng năm, thành phố cần xác định mức quota hợp lý cho từng giai đoạn và điều chỉnh dần theo thời gian. Trước mắt, chính sách nên áp dụng tại các khu vực nội đô. Đồng thời, Hà Nội cần phối hợp với doanh nghiệp xe điện để đảm bảo nguồn cung, mở rộng trạm sạc và đẩy nhanh lộ trình thay thế xe buýt thường bằng xe buýt điện, có thể hoàn thành sớm hơn mốc năm 2035, tiến tới năm 2030.

Trước lo ngại người dân có thể lách luật bằng cách đăng ký xe tại các địa phương lân cận, ông Tùng cho rằng đây là tình huống có thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu xe điện trở thành lựa chọn tiện lợi và phổ biến hơn, người dân sẽ chủ động chuyển đổi thay vì tìm cách né tránh chính sách.

Bên cạnh đề xuất quota xe xăng, Hà Nội cũng đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm cải thiện chất lượng môi trường. Tại hội thảo chuyên đề do Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổ chức, nhiều chuyên gia cho rằng Hà Nội cần thúc đẩy áp dụng công nghệ số vào quản lý môi trường, bao gồm AI, Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), viễn thám... để giám sát và dự báo chất lượng không khí theo thời gian thực.

Cục trưởng Cục Môi trường Hoàng Văn Thức nhấn mạnh, Hà Nội cần có những chính sách đột phá và chế tài xử lý đủ mạnh, chẳng hạn áp dụng hình phạt tài chính lũy tiến theo ngày đối với cơ sở gây ô nhiễm để tăng tính răn đe. Bên cạnh đó, ông cho rằng cần có cơ chế phối hợp liên vùng giữa Hà Nội và các tỉnh lân cận, giúp kiểm soát tốt hơn các nguồn thải và triển khai hiệu quả các chương trình hành động chung.

Các chuyên gia cũng đề xuất thành phố đầu tư vào công nghệ xử lý chất thải tiên tiến, kiểm soát chặt hoạt động tại các khu công nghiệp, làng nghề, công trường xây dựng và trang trại chăn nuôi. Việc phân loại rác tại nguồn, khôi phục ao hồ, sông ngòi đô thị cũng được coi là giải pháp quan trọng góp phần cải thiện chất lượng không khí và nước.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại. Ảnh: Báo Đầu Tư

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại khẳng định, bảo vệ môi trường là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển của Thủ đô. Ba văn kiện quan trọng mới được thông qua gồm Luật Thủ đô sửa đổi và hai Quy hoạch Thủ đô đều đặt vấn đề môi trường lên hàng đầu trong giai đoạn 2025 - 2030. Trong đó, vùng phát thải thấp và nhiệm vụ bảo vệ môi trường được xác định là những yêu cầu cấp bách, cần được triển khai đồng bộ, quyết liệt ngay từ bây giờ.

>>Gojek bỏ cuộc, Grab và ShopeeFood chia nhau 'miếng bánh' gần 2 tỷ USD ở Việt Nam ra sao?