Phát hiện hai loài nấm phát sáng trong vườn quốc gia tại tỉnh ‘Việt Nam thu nhỏ’
Hai loài nấm phát sáng vừa được các nhà khoa học phát hiện tại Vườn quốc gia Bái Tử Long, Quảng Ninh.
Theo thông tin từ Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga, trong một chuyến khảo sát hệ nấm lớn tại đảo Ba Mùn, thuộc Vườn quốc gia Bái Tử Long, các nhà khoa học đã bất ngờ ghi nhận sự hiện diện của hai loài nấm phát sáng rực rỡ trong bóng tối.
Hai loại nấm mới này mang tên khoa học Omphalotus nidiformis và Neonothopanus nambi, đều thuộc họ Omphalotaceae, nhóm nấm nổi tiếng với khả năng phát quang sinh học kỳ diệu. Phát hiện này là một trong những kết quả ban đầu của đề tài “Khu hệ nấm rừng nhiệt đới Việt Nam: Đa dạng phân loại, sinh thái và cấu trúc, chức năng”.
Omphalotus nidiformis, thường được gọi là “nấm ma”, mang hình dáng như chiếc quạt hoặc chiếc phễu, với gam màu thay đổi từ trắng, kem, xám đến vàng nhạt tùy theo loại gỗ mục mà chúng ký sinh. Đặc trưng nhận diện của loài là mép mũ cong xuống khi nấm già và phiến nấm dưới mũ nhạt màu hơn thân. Chúng thường mọc thành từng cụm lớn trên gỗ mục trong những khu rừng ẩm ướt.
Điều khiến “nấm ma” trở nên huyền bí chính là khả năng tỏa ánh sáng xanh dịu trong màn đêm, đặc biệt rực rỡ sau những cơn mưa khi độ ẩm đạt mức cao. Hiện tượng này bắt nguồn từ phản ứng hóa học giữa enzym luciferase và hợp chất luciferin, tương tự như cách đom đóm phát sáng. Nhờ đó, Omphalotus nidiformis được xếp vào hàng những loài nấm bí ẩn và độc đáo nhất thế giới.
Thuộc cùng họ với “nấm ma”, Neonothopanus nambi cũng gây ấn tượng với ánh sáng xanh lục tỏa ra không chỉ từ quả thể mà còn từ cả hệ sợi nấm. Chính nét đặc biệt này đã khiến N. nambi trở thành tâm điểm nghiên cứu của các nhà khoa học quốc tế.
Năm 2019, giới nghiên cứu đã giải mã thành công cơ chế di truyền và phân tử tạo nên khả năng phát quang của loài, đồng thời phát hiện một loại protein luciferase hoàn toàn mới. Phát hiện này mở ra tiềm năng ứng dụng rộng rãi, tiêu biểu là việc tạo ra cây phát sáng, minh chứng rõ nét qua thí nghiệm biến đổi gen trên cây thuốc lá vào năm 2020.
Tuy sở hữu vẻ đẹp cuốn hút, cả Omphalotus nidiformis và Neonothopanus nambi đều chứa độc tố mạnh, có thể gây ngộ độc đường tiêu hóa nghiêm trọng nếu ăn phải. Các triệu chứng thường gặp bao gồm đau quặn bụng, nôn mửa và tiêu chảy dữ dội.
Các chuyên gia cảnh báo, hai loài này có hình dạng khá giống nấm sò - một loại nấm ăn phổ biến, nên người dân và du khách cần đặc biệt cảnh giác khi bắt gặp trong tự nhiên. Quy tắc an toàn là tuyệt đối không thu hái hoặc sử dụng bất kỳ loại nấm mọc hoang trong rừng để tránh rủi ro ngộ độc.
Vườn quốc gia Bái Tử Long, nơi diễn ra phát hiện, tọa lạc tại đặc khu Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), giáp phía Bắc vịnh Hạ Long. Khu vực này sở hữu hệ địa hình đa dạng, từ rừng mưa nhiệt đới, rừng đá vôi đến hệ sinh thái biển, san hô và vùng nước nông ven đảo. Đây là nơi cư trú của hơn 2.400 loài sinh vật, trong đó có hơn 100 loài quý hiếm.
Phát hiện về hai loài nấm phát quang không chỉ làm phong phú thêm bức tranh đa dạng sinh học nơi đây, mà còn khẳng định tầm quan trọng của Vườn quốc gia Bái Tử Long trong công tác bảo tồn và nghiên cứu các hệ sinh thái rừng, biển đặc hữu của Việt Nam.
