Phương Tây muốn tịch thu vĩnh viễn tài sản của Nga

Khi cuộc chiến Ukraine bước vào tháng thứ 4, các lệnh trừng phạt quy mô lớn nhất từ trước đến nay nhằm vào một nền kinh tế lớn vẫn được siết chặt.

Liên minh châu Âu đã cùng với Mỹ và Anh đặt lệnh cấm vận một phần với xuất khẩu dầu của Nga, đồng thời cắt Sberbank, ngân hàng lớn nhất nước này, khỏi hệ thống SWIFT.

Trước đó, một nhóm những nhà tài phiệt Nga và tài sản của họ cũng bị trừng phạt. Chiếc siêu du thuyền Amadea dài 100 m với sân bay trực thăng và bể bơi tại Fiji đang bị đề nghị tịch thu. Các máy bay cá nhân gửi ở Dubai và câu lạc bộ bóng đá Chelsea ở Anh cũng có số phận tương tự.

Nga có khoảng 300 tỷ USD dự trữ ở phương Tây và lên tới 1.000 tỷ USD tài sản chủ yếu của tư nhân ở nước ngoài. EU thậm chí muốn dùng tài sản tịch thu này để tái thiết Ukraine. Tổng thống Mỹ Joe Biden trước đó cũng đề xuất phát mãi tài sản của các tài phiệt Nga để "khắc phục những tổn thất mà Nga gây ra và giúp xây dựng lại Ukraine".

Các lệnh trừng phạt đã gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng cho kinh tế Nga và nếu được duy trì, sẽ làm giảm hiệu suất nền kinh tế trong nhiều năm. Mặc dù vậy, chúng cũng có những hạn chế rõ ràng. Dầu thô Brent có giá khoảng 120 USD một thùng, nhờ giá năng lượng cao, Nga đang có doanh thu khấm khá. Chỉ có các nước phương Tây và một số đồng minh châu Á đang thực thi các biện pháp trừng phạt nên nhiều khách hàng vẫn tiếp tục mua dầu của Nga.

Vào cuối năm 2023, sản lượng dầu thô của nước này dự kiến chỉ thấp hơn khoảng 20% mức trước chiến sự. Các ông trùm có liên hệ với Điện Kremlin vẫn được tự do đi du lịch nhiều nơi trên thế giới. Và xung đột quân sự với Ukraine có khả năng vẫn không chấm dứt.

Theo một số ước tính, chi phí để xây dựng lại các thành phố bị tan hoang và khôi phục cơ sở công nghiệp đổ nát của Ukraine sẽ rất lớn, lên tới 600 tỷ USD. Điều đó khiến nhiều người tự hỏi liệu phương Tây có nên chuyển từ chỉ đóng băng tài sản của Nga tạm thời sang tịch thu vĩnh viễn hay không. Sau đó, chúng có thể được sử dụng để trả cho việc tái thiết Ukraine.

Ý tưởng bên phát động xung đột phải trả giá cho những thiệt hại nghe có vẻ hấp dẫn và phổ biến. Tuy nhiên, lý do pháp lý và logic chiến lược của các biện pháp trừng phạt đang áp dụng là chúng nhằm làm suy giảm khả năng theo đuổi hành động hiện tại và có thể thay đổi hành vi của một quốc gia. Nếu quốc gia đó đổi ý, tài sản sẽ được trả lại.

Việc chuyển đổi từ cách tiếp cận này sang chính sách tịch thu vĩnh viễn sẽ là một bước tiến lớn, và chỉ có thể chính đáng nếu làm sáng tỏ hai điểm. Đầu tiên là bất kỳ chính sách mới nào cũng tương thích với pháp quyền. Và thứ hai là nó có chiến lược bồi thường rõ ràng.

Bắt đầu với pháp quyền. Chủ tịch Ủy ban châu Ursula von der Leyen, các nước Baltic và Slovakia nằm trong số những bên lên tiếng ủng hộ đề xuất này. Họ cho rằng bên khơi chiến nên có trách nhiệm tái thiết Ukraine thay vì để EU tự gánh vác.

"Tổng số tiền sẽ được đưa vào một quỹ chung cho các nạn nhân Ukraine và có thể để tham gia vào những bước đầu tiên trong việc tái thiết Ukraine. Nhưng tất nhiên, để làm được điều đó, ta phải chuyển quyền sở hữu từ phong tỏa thành tịch thu. Với một quyết định của tòa án, sẽ có thể triển khai việc đó", bà Ursula von der Leyen nói về ý tưởng này.