Quốc gia châu Á áp thuế thừa kế lên tới 55%, cao nhất thế giới

Theo một số thước đo, Nhật Bản áp dụng mức thuế thừa kế cao nhất thế giới. Mức thuế này cao đến mức, cùng với hệ thống luật và quy định liên quan vô cùng khắt khe và phức tạp, khiến một số cư dân phải rời bỏ "đất nước mặt trời mọc".

“Ở Nhật, rất dễ rơi vào các khung thuế thừa kế cao hơn so với các quốc gia khác”, ông Adrian Castelino-Prabhu, chuyên gia về thuế thừa kế và thuế quà tặng quốc tế tại Grant Thornton, cho biết.

Quy định khắt khe và thủ tục phức tạp

Một số người nước ngoài đã phải đối mặt với hóa đơn thuế bất ngờ khi vợ hoặc chồng qua đời. Người khác buộc phải vay mượn để nộp thuế thừa kế tại Nhật đối với tài sản được để lại ở nước ngoài. Các kế hoạch phân chia di sản được xây dựng công phu cũng có thể bị phá vỡ bởi những quy định rườm rà và khó hiểu của Nhật.

Chỉ riêng khối lượng thủ tục giấy tờ cũng đủ khiến nhiều người chùn bước.

Năm 2020, một chính trị gia cấp cao của Nhật từng mô tả việc đánh thuế thừa kế đối với tài sản ở nước ngoài của Nhật Bản là “đáng sợ”.

Tuy nhiên, để bảo vệ tài sản khi chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác, cần hiểu rõ luật lệ và xây dựng cuộc sống tại Nhật phù hợp ngay từ đầu. Những người nước ngoài sinh sống tại đây, nếu dành thời gian tìm hiểu và chấp nhận một số điều chỉnh, vẫn có thể đạt được lợi thế, thậm chí biến Nhật Bản thành “thiên đường thuế thừa kế” của riêng mình.

Cách tính thuế cơ bản

Mức thuế thừa kế cao nhất của Nhật là 55%, được xem là cao nhất thế giới (tại Pháp, Bỉ và Hàn Quốc mức thuế có thể cao hơn tùy loại tài sản và người thừa kế). Khi chuyển tài sản cho người thừa kế ở Nhật, gần một nửa giá trị di sản có thể bị ăn mòn bởi loại thuế này.

Theo một nghiên cứu năm 2019 của UHY International trên 28 nền kinh tế lớn, Nhật Bản thu thuế cao nhất đối với khoản thừa kế 3 triệu USD cho một người thừa kế duy nhất — 38,5%. Pháp đứng thứ hai với 34,3%. Tại Mỹ, thuế liên bang đánh vào di sản là 0%.

Các khoản miễn trừ tại Nhật vừa ít vừa thấp; hầu hết các “lỗ hổng” pháp lý đã bị bịt lại. Thuế thừa kế được tính theo tỷ lệ định sẵn dựa trên thứ tự ưu tiên của người thừa kế theo luật định: chỉ có vợ/chồng – 100%; vợ/chồng ½ và con ½; vợ/chồng ⅔ và cha mẹ ⅓;… Mặc dù việc phân chia thực tế có thể khác, nhưng thuế vẫn được tính như thể tuân theo các tỷ lệ này.

Ông Castelino-Prabhu nhận xét: “Mức thuế khá cao và, so với các quốc gia khác, mức miễn trừ cơ bản lại rất thấp”.

Đối với người nước ngoài, tình hình đặc biệt phức tạp. Chỉ cần khác biệt nhỏ về giấy tờ hoặc thời điểm có thể khiến khoản thuế phải nộp từ gần như bằng 0 trở thành con số rất lớn.

Phạm vi áp thuế chủ yếu dựa vào nơi cư trú pháp lý (domicile) của cả người để lại di sản và người thừa kế. “Domicile” không đồng nghĩa hoàn toàn với nơi cư trú (residency); nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nơi làm việc, số ngày ở Nhật, tình trạng chỗ ở… và liệu các yếu tố này có cho thấy Nhật Bản là “căn cứ và trung tâm chính của cuộc sống” hay không. Địa chỉ đăng ký cư trú tại Nhật hoặc vị trí đồ đạc cá nhân cũng có thể bị xem xét.

Tài sản trên toàn cầu có thể bị đánh thuế nếu người thừa kế cư trú tại Nhật. Thuế thừa kế do người thừa kế nộp, không phải do khối di sản chi trả, nên việc một cá nhân ở Nhật nhận tài sản từ một người hoàn toàn không liên quan đến Nhật cũng có thể phát sinh nghĩa vụ thuế.

Chi tiết là yếu tố quyết định

Mặc dù mức thuế thừa kế của Nhật rất cao và luật phức tạp, gánh nặng thực tế đối với đa số người dân không quá lớn - phần lớn di sản tại Nhật không phải nộp thuế - và vẫn có một số cơ hội quy hoạch thuế hữu ích, dù hạn chế.

Ví dụ, với một di sản trị giá 1 triệu USD và hai người thừa kế hợp pháp (một là vợ/chồng, một là con), số thuế phải nộp chỉ tương đương khoảng 6% tổng giá trị di sản. Nếu chỉ có một người thừa kế là vợ/chồng, nhiều khả năng sẽ không phải nộp thuế đối với khoản chuyển giao này.

Ở Nhật, rất ít cách hợp pháp để “che chắn” tài sản khỏi thuế thừa kế, dù các biện pháp tránh thuế hợp pháp vẫn hữu ích với di sản nhỏ.

Có thể miễn thuế đối với tối đa 5 triệu yên tiền bảo hiểm nhân thọ và 5 triệu yên tiền hưu trí cho mỗi người thừa kế. Quà tặng dưới 1,1 triệu yên mỗi năm cho mỗi người được miễn thuế; các khoản tặng một lần lớn hơn cho một số đối tượng nhất định có thể miễn thuế cho mục đích giáo dục hoặc tài sản.

Ông Castelino-Prabhu nhận xét: “Sở hữu bất động sản tại Nhật khá có lợi về thuế thừa kế”.

Ngược lại, bất động sản ở nước ngoài không được ưu đãi, giá trị thị trường được dùng để tính thuế, nên người thừa kế thường phải chịu thuế trên toàn bộ phần tài sản đó. Quỹ tín thác (trust) ở nước ngoài thường không giúp được gì vì thường bị bỏ qua trong tính thuế.

Nhật chỉ có một hiệp định thuế thừa kế với Mỹ, nhưng hầu như không có nhiều tác dụng trong thực tế.

Các thủ tục chứng thực di chúc kéo dài ở một số quốc gia có thể gây khó khăn. Có trường hợp người thừa kế tại Nhật phải vay tiền từ người thân để nộp thuế đúng hạn vì thủ tục tại Mỹ kéo dài, khiến họ chưa thể nhận tài sản.

Visa và tình trạng cư trú

Người nước ngoài cư trú dài hạn tại Nhật có thể phải chịu thuế thừa kế như công dân Nhật. Những người có visa Bảng 2 (bao gồm vĩnh trú nhân, vợ/chồng và con của vĩnh trú nhân hoặc công dân Nhật, và visa cư trú dài hạn) phải nộp thuế cho tài sản thừa kế ở bất cứ đâu trên thế giới từ mọi người đã mất.

Những người có visa Bảng 1 (visa lao động, du học, phụ thuộc,…) thường không phải nộp thuế với tài sản nước ngoài của di sản ở nước ngoài, trừ khi họ sống ở Nhật hơn 10 trong 15 năm gần nhất, hoặc tài sản nước ngoài được để lại bởi công dân Nhật cư trú tại Nhật trong 10 năm qua.

Những thay đổi pháp luật gần đây đã tạo thuận lợi hơn: nếu cả người để lại di sản và người thừa kế đều có visa Bảng 1, và người thừa kế là “cư dân tạm thời” (sống ở Nhật <10/15 năm), thì chỉ tài sản tại Nhật mới bị đánh thuế, bất kể người để lại đã sống ở Nhật bao lâu.

Ngoài ra, rời khỏi Nhật có thể giúp giảm đáng kể gánh nặng thuế thừa kế cho nhiều người nước ngoài. Một số người quyết định rời đi để tránh thuế, dù điều này khó khăn nếu đã định cư lâu dài.

Ông Nakamura nhận xét: “Nhiều người nước ngoài quyết định rời Nhật để tránh thuế thừa kế”.

Theo The Japan Times