Mỹ - Nhật bất nhất về khoản đầu tư 550 tỷ USD, liệu thỏa thuận thương mại có sụp đổ?

Trả lời báo chí, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Tư tuyên bố rằng khoản đầu tư trị giá 550 tỷ USD mà Nhật Bản cam kết rót vào nền kinh tế Mỹ để đổi lấy việc giảm thuế quan thực chất là “tiền của chúng ta”, và Mỹ có toàn quyền sử dụng số tiền này theo ý muốn.

Phát biểu được ông đưa ra trong bối cảnh ông Ryosei Akazawa – trưởng đoàn đàm phán thuế quan của Nhật Bản – quay trở lại Washington để thảo luận về thỏa thuận sơ bộ mà hai bên đã đạt được vài tuần trước. Tuy nhiên, thỏa thuận này đang trở nên lung lay, một phần do bất đồng liên quan đến khoản cam kết đầu tư nói trên.

“Tôi vừa nhận được một khoản 'phí ký kết' từ Nhật Bản trị giá 550 tỷ USD – đó là tiền của chúng ta. Là tiền của chúng ta để đầu tư theo ý mình”, ông Trump nói qua điện thoại với kênh CNBC.

Phát biểu của ông Trump trùng khớp với quan điểm trước đó của các nhà đàm phán Mỹ ngay sau khi Nhật đạt thỏa thuận với chính quyền ông vào ngày 22/7. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick khi đó tuyên bố Nhật Bản sẽ đóng vai trò là “nhà tài trợ và ngân hàng”, rót vốn vào các dự án do ông Trump tùy ý quyết định.

Trong một cuộc phỏng vấn cách đây hai tuần, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết khoản đầu tư sẽ được thực hiện bằng “toàn bộ vốn mới”. Mỹ sẽ đánh giá tiến độ đầu tư hàng quý, và nếu Tổng thống “không hài lòng” với tiến độ, thuế quan sẽ “bật tăng trở lại”.

Tuy nhiên, phía Nhật Bản có cách hiểu rất khác về cam kết đầu tư 550 tỷ USD này.

Các quan chức Nhật Bản cho biết con số 550 tỷ USD là một mức trần chứ không phải mức tối thiểu, và phần lớn khoản đầu tư sẽ ở dạng cho vay và bảo lãnh vay do các tổ chức có hậu thuẫn của Chính phủ Nhật thực hiện. Phần vốn góp thực tế sẽ không vượt quá 2% tổng số.

“Chúng tôi không thể hợp tác trong các dự án không mang lại lợi ích cho doanh nghiệp hoặc nền kinh tế Nhật Bản”, ông Akazawa phát biểu với báo chí sau khi đến Washington vào tối thứ Ba. “Tuy nhiên, đối với cách Mỹ xây dựng chuỗi cung ứng nội địa, rõ ràng ý định của Tổng thống sẽ có ảnh hưởng lớn”.

Theo các điều khoản của thỏa thuận ngày 22/7, Mỹ sẽ áp mức thuế “có đi có lại” 15% đối với hầu hết hàng hóa Nhật Bản – tăng so với mức 10% hiện tại. Đổi lại, mức thuế đánh vào ô tô nhập khẩu từ Nhật Bản sẽ giảm từ 25% xuống còn 12,5%. Tính cả mức thuế ô tô cơ bản 2,5%, tổng mức thuế sẽ là 15%.

Ông Trump đã hạ mức thuế sau khi Nhật đồng ý với một loạt nhượng bộ, trong đó có cam kết đầu tư nói trên.

Mức thuế mới sẽ có hiệu lực từ thứ Năm tuần này, tuy nhiên đến nay chính quyền Mỹ vẫn chưa công bố thời điểm áp dụng mức thuế ô tô đã giảm, điều này đang gây ra lo ngại đáng kể từ phía Nhật.

“Điều chúng tôi yêu cầu rất đơn giản – chỉ là Tổng thống ban hành sắc lệnh xác nhận mức thuế ô tô là 15%. Không có gì phức tạp hay chiến thuật đàm phán gì ở đây cả”, ông Akazawa nói tại Tokyo ngay trước khi lên đường sang Mỹ hôm thứ Ba.

Một nhà phân tích cảnh báo rằng nếu hai bên không thống nhất được cách hiểu chung về các điều khoản, thỏa thuận có thể sụp đổ.

“Nếu cách hiểu và triển khai thỏa thuận của Nhật khác với phía Mỹ, chính quyền Trump hoàn toàn có thể rút lại thỏa thuận và tái áp thuế cao với Nhật”, ông Takahide Kiuchi, chuyên gia kinh tế điều hành tại Viện Nghiên cứu Nomura, viết trong một báo cáo công bố hôm thứ Tư.

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, ông Trump mô tả khoản đầu tư mà Nhật cam kết tương tự như phí ký kết mà các cầu thủ bóng chày nhận được, và so sánh với thỏa thuận giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), trong đó có khoản đầu tư 600 tỷ USD.

“Đó là một món quà. Không giống như một khoản vay”, ông Trump nói về thỏa thuận với EU. “Không có gì cần hoàn trả cả. Không có chi tiết nào ràng buộc. Chi tiết duy nhất là 600 tỷ USD để đầu tư vào bất cứ thứ gì tôi muốn. Bất cứ thứ gì. Tôi có thể làm bất cứ điều gì mình muốn”.

Tuy nhiên, một văn bản tóm tắt do Ủy ban châu Âu công bố ngày 29/7 cho biết các công ty châu Âu chỉ mới “bày tỏ quan tâm” đến việc đầu tư ít nhất 600 tỷ USD vào Mỹ trước năm 2029, và trong phần in đậm, văn bản này khẳng định thỏa thuận với Mỹ “không có tính ràng buộc pháp lý”.

Theo The Japan Times