Quốc gia duy nhất trên thế giới chỉ rộng hơn 800km2 nhưng trải dài ở cả 4 bán cầu của Trái Đất, cao hơn mực nước biển 10cm
Quốc gia này bao gồm 33 đảo, trong đó có 32 đảo san hô vòng và một đảo đá vôi – đảo Banaba.
Nằm giữa lòng Thái Bình Dương mênh mông, Cộng hòa Kiribati là một trong những quốc gia đặc biệt nhất thế giới về mặt địa lý. Với tổng diện tích đất liền chỉ vỏn vẹn 811 km² nhưng địa hình trải dài, Kiribati là quốc gia duy nhất có lãnh thổ vắt qua cả bốn bán cầu của Trái Đất: Bắc, Nam, Đông và Tây. Đặc điểm hiếm có này đưa Kiribati vào danh sách những quốc gia kỳ lạ nhất hành tinh.
Quốc gia này bao gồm 33 đảo, trong đó có 32 đảo san hô vòng và một đảo đá vôi – đảo Banaba. Các đảo này được chia thành bốn nhóm: Quần đảo Gilbert, Quần đảo Phoenix, Quần đảo Line và đảo Banaba. Trong số đó, Quần đảo Phoenix nằm hoàn toàn ở phía Nam đường xích đạo, Banaba cũng tọa lạc ở Nam bán cầu, trong khi Quần đảo Gilbert trải dài qua cả hai bán cầu Bắc – Nam. Đặc biệt, nhờ vị trí gần đường đổi ngày quốc tế, Kiribati cũng là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới đón chào năm mới, khi nằm trong múi giờ GMT +14 – xa nhất so với kinh tuyến gốc Greenwich.
Từng là thuộc địa của Vương quốc Anh, Kiribati giành được độc lập vào năm 1979. Thủ đô của Kiribati là Nam Tarawa, nơi tập trung đông dân cư nhất cả nước và là trung tâm hành chính, chính trị của đảo quốc. Tính đến năm 2020, dân số của Kiribati vào khoảng 120.000 người, sống rải rác trên 21 đảo có người cư trú trong tổng số 33 đảo.
Dù mang trong mình vẻ đẹp nguyên sơ hiếm có và nền văn hóa bản địa hơn 4.000 năm tuổi, Kiribati lại nằm trong nhóm các quốc gia kém phát triển nhất thế giới do thiếu hụt tài nguyên thiên nhiên. Nền kinh tế nước này chủ yếu dựa vào nghề đánh bắt hải sản, trong đó cá là mặt hàng xuất khẩu chủ lực, cùng một phần nhỏ từ du lịch và viện trợ quốc tế. Tuy nhiên, những thách thức về phát triển kinh tế vẫn chưa phải là mối đe dọa lớn nhất mà Kiribati đang phải đối mặt.
Biến đổi khí hậu đã và đang giáng một đòn nghiêm trọng lên sự tồn tại của quốc đảo nhỏ bé này. Với độ cao trung bình chỉ khoảng 1-2 mét so với mực nước biển, thậm chí có nơi chỉ nhô lên chưa đầy 10cm, Kiribati đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ hoàn toàn bởi nước biển dâng. Dù tốc độ dâng nước tại khu vực Thái Bình Dương ước tính vào khoảng 2mm mỗi năm, con số này có thể lớn hơn trong thực tế, do những ảnh hưởng cộng hưởng từ hiện tượng băng tan toàn cầu, mưa lớn, triều cường và bão ngày một cực đoan.
Tác động của nước biển dâng không chỉ thể hiện ở những con số thống kê. Tại Kiribati, nước mặn đã xâm nhập vào tầng ngậm nước ngọt – nguồn nước sinh hoạt chính của người dân trên nhiều đảo. Hạn hán kéo dài khiến nước mưa trở thành nguồn nước ngọt duy nhất nhưng ngày càng khan hiếm. Môi trường đất bị nhiễm mặn khiến mùa màng thất bát, khoai môn – cây lương thực chủ lực cũng không còn sống nổi. Trong nhiều giai đoạn, người dân Kiribati phải dựa vào nguồn thực phẩm dự trữ hoặc viện trợ để duy trì sự sống.
Trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, Chính phủ Kiribati đã chủ động tìm kiếm giải pháp lâu dài. Một trong những kế hoạch được xem là có tính khả thi nhất là mua đất tại nước ngoài để di dời dân cư. Năm 2014, Kiribati hoàn tất thương vụ mua 2.400 hecta đất nông nghiệp trên đảo Viti hectacủa quốc đảo láng giềng Fiji, với mức giá 9,6 triệu USD.
Đây được coi là “phương án B” trong trường hợp toàn bộ lãnh thổ Kiribati bị nhấn chìm bởi đại dương. Tuy nhiên, việc di dời cả một quốc gia không chỉ là bài toán kinh tế. Nó còn đặt ra những thách thức nghiêm trọng về văn hóa, danh tính dân tộc và chủ quyền quốc gia. Không ai muốn rời bỏ mảnh đất đã gắn bó suốt hàng nghìn năm để đến một nơi hoàn toàn xa lạ, dù có an toàn đến đâu.
Dù đứng trước tương lai bất định, người dân Kiribati vẫn thể hiện tinh thần lạc quan và ý chí kiên cường đáng khâm phục. Họ tiếp tục sống, canh tác, và giữ gìn những nét văn hóa truyền thống như múa hát, đánh trống và đan lát những di sản tinh thần đã tồn tại hơn bốn thiên niên kỷ. Chính phủ Kiribati cũng nỗ lực kêu gọi cộng đồng quốc tế, đặc biệt là thông qua các diễn đàn như Liên Hợp Quốc và COP, để thúc đẩy các cam kết về khí hậu, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật giúp quốc gia này duy trì sự sống bền vững giữa biển cả.
Kiribati giờ đây không chỉ là biểu tượng địa lý độc đáo trên bản đồ thế giới, mà còn là biểu tượng cho một cuộc chiến sinh tồn đầy dũng cảm giữa thời đại biến đổi khí hậu toàn cầu. Trong câu chuyện của Kiribati, thế giới thấy được tương lai không xa của nhiều quốc gia đảo nhỏ khác và thấy cả trách nhiệm chung trong việc gìn giữ hành tinh xanh cho thế hệ mai sau.
Thuật ngữ “bán cầu” xuất phát từ Hy Lạp cổ đại, dùng để chỉ một nửa của hình cầu – và Trái đất, với dạng cầu gần hoàn hảo, được chia thành bốn bán cầu: Bắc, Nam, Đông và Tây. Hai bán cầu Bắc – Nam được phân định bởi đường xích đạo, còn Đông – Tây được xác định bởi kinh tuyến gốc.
Dù mang tính địa lý, ranh giới Đông – Tây lại thường được sử dụng trong các ngữ cảnh chính trị và văn hóa nhiều hơn.Bắc bán cầu, nơi quy tụ khoảng 68% diện tích đất liền toàn cầu, bao gồm toàn bộ châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ và phần lớn châu Phi, Nam Mỹ, là nơi sinh sống của phần lớn dân số thế giới.
Trái lại, Nam bán cầu, chiếm 38% diện tích bề mặt Trái đất và có tới 80% là đại dương, chỉ là nơi cư trú của khoảng 10% dân số toàn cầu. Nơi đây bao gồm Nam Cực, Australia và phần phía nam của Nam Mỹ, châu Phi.
Việc phân chia này không chỉ giúp định hình nhận thức về địa lý mà còn phản ánh sự phân bố dân cư, tài nguyên và ảnh hưởng văn hóa trên hành tinh chúng ta một cách sâu sắc và bền vững.
