Siêu cường lung lay: Nợ công và thâm hụt ngân sách ‘báo động đỏ’ có thể ‘vật ngã’ nền kinh tế hùng mạnh nhất thế giới

Theo CNBC, nợ công của Mỹ đã tăng gần 50% kể từ những ngày đầu của đại dịch Covid-19. Khối nợ này đang làm cả Phố Wall và Washington thêm lo lắng. Được biết, Chính phủ Mỹ đang nợ 34,5 nghìn tỷ USD - tương đương khoảng 120% GDP và cao hơn khoảng 11 nghìn tỷ USD so với thời điểm tháng 3/2020.

Trước đây, hầu như chỉ các Nhà lập pháp trên Đồi Capital hoặc các Cơ quan Giám sát như Ủy ban Ngân sách Liên bang có trách nhiệm lo lắng về vấn đề vay nợ của Chính phủ. Tuy nhiên, trong những ngày gần đây, sự chú ý đã lan rộng. Nhiều Cơ quan Chính phủ và tổ chức tài chính khác đều bày tỏ lo ngại. Một công ty nổi tiếng ở phố Wall còn tự hỏi liệu chi phí lãi vay của Mỹ có phải là rủi ro đáng kể cho đà tăng của thị trường chứng khoán hay không?.

Trong bài phát biểu vào thứ 3 tuần trước tại một sự kiện ngân hàng ở Amsterdam, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell chia sẻ: “Chúng tôi đang đối mặt với tình trạng thâm hụt cơ cấu lớn và dù sớm hay muộn chúng tôi cũng phải giải quyết vấn đề này. Tôi nghĩ tốt hơn hết là nên hành động sớm”.

Mặc dù cố tình tránh bình luận thêm về vấn đề, ông Powell vẫn khuyến khích những người tham dự sự kiện đọc báo cáo gần đây của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) về tình hình tài khoá của Mỹ.

Ông nói: “Mọi người nên đọc những gì CBO viết về thâm hụt ngân sách của Mỹ và nên hết sức lo lắng rằng vấn đề này là điều mà những nhà lãnh đạo được dân bầu lên cần phải giải quyết sớm”.

Tỷ lệ nợ công do công chúng nắm giữ/GDP (%)

Khối nợ khủng chưa từng có tiền lệ

Quả thực, những con số mà CBO đưa ra rất đáng ngại vì chúng chỉ ra kịch bản có thể xảy ra với khối nợ và thâm hụt ngân sách của Mỹ.

CBO ước tính khối nợ do công chúng nắm giữ - có tổng giá trị khoảng 27,4 nghìn tỷ USD và không bao gồm nợ do các cơ quan Chính phủ nắm giữ - sẽ tăng từ mức 99% GDP hiện nay lên 116% trong thập kỷ tới.

Trong bản cập nhật mới nhất, CBO nhấn mạnh đây là khối nợ khủng nhất trong lịch sử nước Mỹ. Thâm hụt ngân sách phình to là nguyên nhân khiến nợ nần của chính phủ Mỹ tăng lên và CBO cảnh báo thâm hụt sẽ ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Cơ quan này dự báo thâm hụt ngân sách sẽ nhảy vọt từ mức 1,6 nghìn tỷ USD trong năm tài khoá 2024 lên 2,6 nghìn tỷ USD vào năm 2034. Chỉ 7 tháng đầu năm tài khoá hiện tại, thâm hụt đã đạt 855 tỷ USD.

Tính theo tỷ trọng trong GDP, thâm hụt ngân sách sẽ tăng từ mức 5,6% trong năm nay lên 6,1% vào một thập kỷ sau. Để so sánh, Liên minh châu u yêu cầu các quốc gia thành viên phải giữ thâm hụt ngân sách ở mức 3% GDP.

Báo cáo nêu rõ: “Kể từ cuộc Đại suy thoái, thâm hụt ngân sách chỉ vượt qua mức đó trong và ngay sau Thế chiến thứ II, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2007 - 2009 và đại dịch Covid-19”. Nói cách khác, thâm hụt ngân sách thường chỉ tăng mạnh trong thời kỳ kinh tế đi xuống, chứ không phải trong giai đoạn tăng trưởng ổn định như hiện nay.

Tỷ lệ thâm hụt ngân sách/GDP (%)

Tác động tiềm tàng của khối nợ trong dài hạn là chủ đề cuộc phỏng vấn hôm 15/5 giữa CEO JPMorgan Chase Jamie Dimon với tờ Sky News. Người đứng đầu Ngân hàng lớn nhất nước Mỹ tính theo tổng tài sản cho biết: “Mỹ nên nhận thức rõ ràng rằng đất nước phải tập trung xử lý vấn đề thâm hụt tài khoá hơn một chút, đây là chuyện hệ trọng đối với thế giới”.

Tương tự, tỷ phú Ray Dalio - người sáng lập hãng đầu tư Bridgewater Associates - nói với tờ Financial Times vài ngày trước rằng ông lo sợ nợ công tăng vọt sẽ khiến trái phiếu Kho bạc trở nên kém hấp dẫn, “đặc biệt là đối với những người mua quốc tế bất an về tình hình nợ nần và các biện pháp trừng phạt tiềm tàng từ Mỹ”.

Tổng thâm hụt ngân sách hàng năm của Mỹ (nghìn tỷ USD)

Tác động tới thị trường như thế nào?

Ngay bây giờ, một số chuyên gia lo ngại rằng lợi suất trái phiếu tăng cao có thể ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán.

Trong một báo cáo mới, các nhà phân tích tại Wolfe Research viết: “Vấn đề nghiêm trọng bây giờ là nợ công của Mỹ hiện đang đi theo một quỹ đạo dài hạn hoàn toàn không bền vững”. Công ty này cho rằng đội tự kiểm trái phiếu sẽ hành động nếu Mỹ không điều chỉnh lại bức tranh tài khoá của mình, trong khi chi phí lãi vay tăng cao sẽ lấn át chi tiêu công.

Chính sách tăng lãi suất của Cục dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) càng làm tình hình nợ nần thêm phức tạp. Bắt đầu từ tháng 3/2022 đến 7/2023, Fed đã nâng lãi suất ngắn hạn 11 lần, tổng cộng 525 điểm cơ bản. Động thái thắt chặt chính sách khiến lợi suất trái phiếu Kho bạc tăng mạnh.

Chi phí lãi vay ròng của Chính phủ đạt tổng cộng 516 tỷ USD trong năm tài khoá hiện tại. Con số này cao hơn nhiều so với số tiền mà Chính phủ chi cho quốc phòng hoặc Medicare và gấp 4 lần số tiền chi cho giáo dục.

Theo CNBC, cuộc bầu cử Tổng thống sắp tới có thể tạo ra một số thay đổi nhỏ trong bức tranh tài khoá. Hai nhà kinh tế Alec Phillips và Tim Krupa của Goldman Sachs nhận định: “Cuộc bầu cử có thể thay đổi triển vọng tài khoá trung hạn, dù khả năng này có thể xảy ra ít hơn”.

>> 'Con cưng' của kinh tế Mỹ bỗng diệt vong sau 1 đêm: Lập ‘liên minh ma quỷ’ với 900 công ty con để che giấu thủ đoạn