‘Siêu động đất’ kinh hoàng san phẳng thành phố 1,6 triệu dân chỉ trong 10 giây, hơn 5 triệu ngôi nhà đổ sập, 1/3 đất nước bị ảnh hưởng
Gần 49 năm trước, một trận động đất khiến thành phố 1,6 triệu dân chết lặng trong chớp mắt, khắp nơi đều là khói bụi, lửa bốc cháy...
Những ký ức đen tối bao trùm
Vào lúc 3h42 sáng ngày 28/7/1976 (tức 19h42 ngày 27/7/1976 theo giờ quốc tế), khi người dân thành phố Đường Sơn (Trung Quốc) còn đang say giấc, một trận động đất có cường độ mạnh đã bất ngờ xảy ra.
Theo số liệu chính thức do Trung Quốc công bố, trận động đất này có cường độ 7,8 độ richter. Chưa dừng lại ở đó, khoảng 15 tiếng sau, một đợt dư chấn khác tiếp tục xảy ra với cường độ khoảng 7,1 độ richter.
Tâm chấn của trận động đất nằm ngay tại trung tâm thành phố Đường Sơn. Chỉ trong khoảnh khắc, một đô thị với 1,6 triệu dân hóa thành đống đổ nát. Cả về sinh mạng lẫn tài sản của người dân và quốc gia đều chịu thiệt hại nặng nề. Diện tích bị ảnh hưởng bởi thảm họa vượt quá 30.000km², lan rộng đến 14 tỉnh, thành phố và khu tự trị - tương đương khoảng 1/3 lãnh thổ Trung Quốc.
Trận động đất đã khiến ít nhất 255.000 người thiệt mạng và 435.000 người khác bị thương. Ước tính có 14,79 triệu mét vuông công trình công cộng bị phá hủy, 5,3 triệu ngôi nhà sụp đổ, gây thiệt hại kinh tế hơn 10 tỷ NDT. Đây được coi là trận động đất kinh hoàng nhất thế giới trong thế kỷ XX.
Hàng triệu người lâm vào cảnh màn trời chiếu đất, cùng với đó là những tổn thương tinh thần sâu sắc kéo dài nhiều năm với các nạn nhân sống sót. Đường Sơn - một thành phố công nghiệp có lịch sử hàng trăm năm trở nên kiệt quệ. Trận động đất trở thành vết thương không thể xóa nhòa trong ký ức người dân Trung Quốc.
Thảm họa xảy ra bất ngờ, khiến các thành phố và làng mạc quanh Đường Sơn ngập chìm trong nỗi đau. Tình cảnh tàn khốc đến mức nhiều người quá kinh hoàng đến độ không thể khóc nổi. Trong bầu trời xám xịt, khắp nơi là bụi đất, bê tông đổ nát, tiếng kêu la thảm thiết của người bị thương và xác người nằm la liệt.
Thành phố rơi vào trạng thái tuyệt vọng chưa từng có, nhiều người hoang mang tột độ, lan truyền tin đồn rằng “trời đã sập”. Những người sống sót tìm cách chạy lên núi để lánh nạn, thậm chí có người trèo lên đường ray xe lửa, vì cho rằng đường ray dài sẽ không dễ sụp xuống đất.
Đường Sơn nằm giữa điểm nâng của hai dãy núi Âm Sơn - Yến Sơn và điểm trũng Ký - Bột trong vùng trũng đồng bằng Hoa Bắc. Nơi đây nằm trên vành đai đứt gãy Bắc Kinh - Thiên Tân - Đường Sơn - Bột Hải, vốn là vùng có hoạt động địa chấn mạnh. Trong “Danh mục động đất Trung Quốc” từng ghi nhận 252 trận động đất xảy ra tại khu vực này.
Tình người giữa tâm thảm họa
Giữa khung cảnh hoang tàn đổ nát sau trận động đất lịch sử, vẫn có những con người không ngừng nỗ lực, oằn mình trong tuyệt vọng để cứu lấy nhau. Mỗi sinh mạng được kéo ra khỏi đống gạch vụn là cả một sự đánh đổi bằng máu, mồ hôi và nước mắt của những người ở lại.
Khoảng 5h sáng cùng ngày, khi mặt đất vẫn còn rung nhẹ và không khí bao trùm bởi nỗi hoang mang, những phát thanh viên dũng cảm đã bắt đầu lên đường. Họ đạp xe len lỏi qua đống đổ nát ở khu vực Zhaogezhuang, bán kính 3 - 4km, vừa truyền đi thông báo, vừa giữ gìn trật tự công cộng.
Trong cơn hoảng loạn, giọng nói quen thuộc phát ra từ chiếc loa di động trở thành nguồn an ủi quý giá, tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho hàng ngàn người. Ngay sau đó, các nhóm cứu hộ nhanh chóng được thành lập từ chính những cư dân địa phương.
Trong mắt những người sống sót, không điều gì quan trọng hơn việc cứu người – kể cả đối với các tù nhân đang thụ án trong trại giam thành phố Đường Sơn. Họ được tổ chức thành 3 đội cứu nạn, trong đó có một đội đặc biệt hoạt động dưới sự giám sát của lính canh có vũ trang.
Với đôi tay dính máu và khuôn mặt đẫm mồ hôi, các tù nhân nhẹ nhàng bế những đứa trẻ bị thương, dìu đỡ những người già đang hoảng sợ. Nhiều nạn nhân được đưa ra khỏi đống đổ nát trong tình trạng chấn thương nghiêm trọng, thậm chí có người bị đứt lìa tay chân. Mỗi lần cứu được một người, các tù nhân lại khẽ thở dài, có người không kìm được nước mắt trước nỗi đau đồng loại.
Chỉ 10 sau khi mặt đất ngừng rung, 5 người thợ mỏ ở thị trấn Triệu Khách Trang bắt đầu rũ bỏ lớp than vụn phủ trên người, cố gắng ngồi dậy. Chỉ lúc đó họ mới nhận ra mình đang mắc kẹt dưới hầm sâu, trong tình cảnh ngàn cân treo sợi tóc: nước ngầm dâng cao, hệ thống thông gió bị bịt kín, nhiều đoạn đường hầm sạt lở, lối thoát hoàn toàn bị phong tỏa và không khí ngày càng loãng.
Thế nhưng, bằng bản lĩnh phi thường và ý chí sống mãnh liệt, 5 người đàn ông ấy đã sống sót suốt 15 ngày dưới lòng đất, tạo nên một kỳ tích giữa những ngày đen tối nhất của Đường Sơn.
Những điềm báo trước thảm họa
Thực tế, trước khi động đất xảy ra, người dân Đường Sơn đã quan sát thấy nhiều hiện tượng bất thường. Theo nhà sử học Jennifer Rosenberg viết trên trang Thoughtco, tại một ngôi làng ngoại ô, nước giếng dâng lên rồi hạ xuống 3 lần trong một ngày.
Ở nơi khác, ngày 12/7/1976 có hiện tượng khí lạ bốc lên từ giếng và tình trạng này tiếp diễn nhiều hơn vào các ngày 25-26/7. Một số giếng nước cũng bắt đầu xuất hiện các vết nứt.
Động vật - vốn nhạy cảm với biến đổi tự nhiên cũng có phản ứng kỳ lạ. Khoảng 1.000 con gà ở Baiguantuan đồng loạt bỏ ăn, chạy loạn và kêu inh ỏi. Chuột và các loài gặm nhấm đột ngột rời khỏi hang, tán loạn tìm nơi ẩn náu…
Tại một căn nhà ở Đường Sơn, cá vàng nuôi trong bể nước liên tục nhảy khỏi mặt nước. Đặc biệt, vào lúc 2h sáng ngày 28/7 - chỉ vài tiếng trước khi động đất xảy ra - cá vàng nhảy ra khỏi bể dù được chủ nhân đặt trở lại nhiều lần.
Những hiện tượng kỳ lạ xảy ra rải rác khắp thành thị và nông thôn Đường Sơn. Dù bất thường, song do thiếu nhận thức, đa phần bị người dân bỏ qua. Có người kể rằng đêm trước trận động đất đã nhìn thấy ánh sáng lạ, tiếng động lớn, thậm chí cả quả cầu lửa trên bầu trời. Một nhân viên sân bay Đường Sơn mô tả nghe thấy tiếng ồn lớn hơn cả tiếng máy bay.
Dù chỉ kéo dài chưa đầy 23 giây, nhưng theo tác giả James Palmer trong cuốn Heaven Cracks, Earth Shakes, sức công phá của trận động đất tương đương 400 quả bom nguyên tử mà Mỹ từng ném xuống Nhật Bản trong Thế chiến II.
Phải mất nhiều tháng trời, tình hình tại Đường Sơn mới dần ổn định. Công cuộc tái thiết được khẩn trương triển khai và thành phố được trao danh hiệu “thành phố dũng cảm của Trung Quốc”.
Sau nhiều thập kỷ, các chuyên gia Trung Quốc đã ghi nhận và hệ thống hóa những kinh nghiệm ứng phó thảm họa từ Đường Sơn, phục vụ cho công tác dự báo và cứu trợ sau này. Các biểu hiện của động vật trước động đất cũng được đưa vào nghiên cứu để phục vụ cảnh báo sớm.
Năm 2010, sự kiện thảm khốc này được chuyển thể thành bộ phim điện ảnh mang tên “Đường Sơn đại địa chấn”, gây chấn động tâm lý mạnh mẽ cho khán giả. Bộ phim khắc họa chân thực những mất mát không thể đo đếm mà thảm họa đã để lại cho người dân nơi đây.
Việt Nam từng rung lắc ra sao khi động đất xảy ra?
Viện trưởng Vật lý địa cầu: Động đất ở Myanmar ảnh hưởng đến Hà Nội rủi ro 'bằng 0'
