Tăng thuế thuốc lá: Giải pháp kiểm soát tiêu dùng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Theo TTXVN, hiện thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tại Việt Nam đang ở mức 75%, chiếm khoảng 38,8% giá bán lẻ, thấp hơn đáng kể so với các nước trong khu vực như Singapore (69%) hay Thái Lan (70%).

Nhằm nâng cao hiệu quả chính sách, Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh thuế theo hai phương án:

Phương án 1: Giữ nguyên thuế suất 75% nhưng áp dụng thêm thuế tiêu thụ đặc biệt tuyệt đối. Từ năm 2026, mỗi bao thuốc sẽ chịu thêm 2.000 đồng thuế, sau đó tăng dần hằng năm và đạt 10.000 đồng vào năm 2030. Dự kiến, số thu từ thuế này sẽ tăng từ 17.600 tỷ đồng (năm 2022) lên 23.700 tỷ đồng (năm 2026) và 39.100 tỷ đồng (năm 2030).

Phương án 2: Cũng giữ nguyên mức thuế suất 75% nhưng áp dụng ngay thuế tuyệt đối 5.000 đồng/bao từ năm 2026, sau đó tăng 1.000 đồng/bao mỗi năm, đạt 10.000 đồng vào năm 2030. Với lộ trình này, số thu thuế tiêu thụ đặc biệt dự kiến đạt 30.000 tỷ đồng vào năm 2026 và 39.200 tỷ đồng vào năm 2030.

Bộ Tài chính nghiêng về phương án 2 do tác động mạnh hơn trong việc giảm tiêu thụ thuốc lá ngay từ giai đoạn đầu. Theo bộ này, việc tăng thuế giúp giá thuốc lá cao hơn, tạo động lực để người hút thuốc—đặc biệt là giới trẻ và người thu nhập thấp—cân nhắc từ bỏ thói quen này. Nguồn thu từ thuế cũng có thể được tái đầu tư vào các chương trình y tế, truyền thông nâng cao nhận thức và phòng chống bệnh tật.

Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nhằm giảm tỷ lệ sử dụng, bảo vệ sức khỏe người dân và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Các chuyên gia y tế khẳng định thuốc lá là nguyên nhân chính gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm như ung thư, tim mạch và hô hấp. Do đó, tăng thuế không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn giảm áp lực chi phí y tế trong tương lai.

Ông Đào Thế Sơn, chuyên gia thuộc tổ chức Vital Strategies, cho rằng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là một dạng “thuế sức khỏe” nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng và tạo nguồn thu cho các chính sách công. Thực tế, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc tăng thuế có thể giảm tiêu thụ thuốc lá từ 4-5% ở các nước thu nhập cao và lên đến 8% ở các nước thu nhập thấp và trung bình.

Tại Việt Nam, chi phí y tế do thuốc lá gây ra mỗi năm ước tính khoảng 108.000 tỷ đồng, cao gấp 5 lần số thu từ thuế thuốc lá. Vì vậy, việc tăng thuế không chỉ giúp giảm chi phí y tế mà còn đóng góp vào tăng trưởng kinh tế bền vững. Bên cạnh đó, chính sách này còn góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo, giảm bất bình đẳng xã hội và thúc đẩy các chương trình phát triển bền vững.

Tuy nhiên, tăng thuế cũng đặt ra những thách thức nhất định, đặc biệt là nguy cơ gia tăng thị trường thuốc lá lậu nếu không có biện pháp kiểm soát chặt chẽ. Các chuyên gia kinh tế khuyến nghị cần có lộ trình phù hợp để doanh nghiệp và người tiêu dùng thích nghi, đồng thời kết hợp các biện pháp giám sát thị trường nhằm hạn chế buôn lậu.

Theo chuyên gia Đinh Trọng Thịnh, áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt tuyệt đối là biện pháp hiệu quả giúp kiểm soát tiêu thụ thuốc lá trong khi vẫn đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách. Trong khi đó, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu Tổng hợp (CIEM), nhấn mạnh rằng nguồn thu từ thuế thuốc lá có thể tài trợ cho các chương trình y tế, hỗ trợ người nghèo và thanh thiếu niên.

Ngoài ra, chính sách tăng thuế cũng mang lại lợi ích về môi trường khi giảm nhu cầu tiêu thụ thuốc lá, hạn chế tình trạng phá rừng để trồng cây thuốc lá. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu trì hoãn việc tăng thuế, tỷ lệ hút thuốc có thể tiếp tục gia tăng, đặc biệt là trong nhóm thanh thiếu niên.

Tăng thuế thuốc lá không chỉ là một biện pháp tài chính mà còn là chiến lược dài hạn nhằm giảm tiêu thụ thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và đảm bảo sự phát triển kinh tế bền vững. Chính sách này, nếu được triển khai đúng cách, sẽ mang lại lợi ích kép: vừa hạn chế tác hại của thuốc lá, vừa tạo nguồn lực tài chính quan trọng cho các chương trình an sinh xã hội.

>> Hòa Phát (HPG) chỉ ra 2 bí quyết giúp thép cuộn cán nóng HRC 'thoát' đòn hiểm áp thuế của EU