TP. Hồ Chí Minh: Liệu có đủ sức vươn lên thành ‘thủ đô doanh nghiệp tư nhân’ của Việt Nam?

Không ai có thể phủ nhận vị thế của TP. Hồ Chí Minh trong nền kinh tế Việt Nam. Thành phố hiện đóng góp 23% GDP cả nước, 27% tổng thu ngân sách và 35% tổng số doanh nghiệp, trong đó khu vực kinh tế tư nhân đang ngày càng khẳng định vai trò trụ cột. Tuy nhiên, dù có quy mô lớn, khu vực này vẫn chưa đủ sức vươn ra cạnh tranh quốc tế. Chỉ 64 doanh nghiệp lớn, chiếm chưa đến 0,02% tổng số doanh nghiệp, lại đóng góp tới 44% tổng thu ngân sách, cho thấy phần lớn doanh nghiệp tư nhân vẫn ở quy mô nhỏ, yếu và thiếu khả năng bứt phá.

Các chuyên gia tại tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân” do Báo Người Lao Động tổ chức vào sáng ngày 20/03/2025 đã đưa ra những nhận định thẳng thắn về các rào cản đang kìm hãm khu vực kinh tế tư nhân và đề xuất loạt giải pháp mang tính đột phá. Trong đó, thể chế kinh tế, chiến lược tài chính, năng lực cạnh tranh công nghệ và nguồn nhân lực là những vấn đề nan giải nhất cần giải quyết.

Các chuyên gia kinh tế chủ trì buổi tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân”.

Rào cản thể chế: Căn bệnh trầm kha của doanh nghiệp tư nhân

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nền kinh tế tư nhân Việt Nam vẫn đang bị trói buộc bởi một mô hình thể chế mang nặng tư duy "xin – cho". Ông thẳng thắn: “Doanh nghiệp tư nhân đóng góp 60% GDP, tạo ra 85% việc làm, nhưng chưa bao giờ được xem là trụ cột trong chính sách kinh tế. Nếu không thay đổi tư duy này, kinh tế tư nhân sẽ mãi mãi chỉ là ‘kẻ làm thuê trên chính sân nhà’”.

PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam (VIE-VASS) phát biểu tại tọa đàm.

Nhiều doanh nghiệp tư nhân tại TP. Hồ Chí Minh vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai, tín dụng, ưu đãi thuế và chính sách hỗ trợ. TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công, chỉ ra rằng lãi suất cho vay của doanh nghiệp tư nhân dao động từ 8%-10%/năm, trong khi các doanh nghiệp FDI chỉ phải trả 5%/năm. Điều này tạo ra sự bất công lớn, khiến doanh nghiệp tư nhân trong nước gần như không thể cạnh tranh với các tập đoàn ngoại.

TS. Nguyễn Quốc Việt, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) phát biểu tại tọa đàm.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng hệ thống pháp lý hiện nay vẫn chưa thực sự bảo vệ doanh nghiệp tư nhân. TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, cho rằng cần một bộ luật chuyên biệt về doanh nghiệp tư nhân, thay vì chỉ điều chỉnh thông qua Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp hay Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa. Điều này sẽ giúp xây dựng một hệ sinh thái pháp lý minh bạch, công bằng, tránh tình trạng chính sách "nửa vời" như hiện nay.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, Viện trưởng Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV phát biểu tại tọa đàm.

Bài toán vốn: Lời giải nào cho doanh nghiệp tư nhân?

Huy động vốn là một trong những rào cản lớn nhất đối với doanh nghiệp tư nhân tại TP. Hồ Chí Minh. Theo PGS.TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội, để đạt tốc độ tăng trưởng GDP 10%/năm, TP. Hồ Chí Minh cần huy động 660.000 tỷ đồng vốn đầu tư toàn xã hội mỗi năm, trong đó khu vực tư nhân phải đóng góp 420.000 – 450.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, với lãi suất cao và rào cản tín dụng, nhiều doanh nghiệp không thể tiếp cận đủ nguồn lực tài chính để mở rộng quy mô.

PGS.TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội, Trợ lý Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh phát biểu tại tọa đàm.

Hiện nay, 80% doanh nghiệp tư nhân đang phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng, nhưng lại đối mặt với hàng loạt rào cản về tài sản thế chấp và xếp hạng tín dụng. Các chuyên gia đề xuất TP. Hồ Chí Minh cần phát triển mạnh quỹ đầu tư mạo hiểm, trái phiếu doanh nghiệp và các quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo, nhằm giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận vốn với lãi suất ưu đãi hơn.

Ngoài ra, chính sách thuế cũng cần được điều chỉnh. Theo TS. Cấn Văn Lực, Việt Nam nên giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 20% xuống còn 15%-17% đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời áp dụng các ưu đãi thuế trong 3-5 năm đầu đối với các startup công nghệ. Nếu không có chính sách thuế linh hoạt, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam sẽ khó có thể tích lũy đủ nguồn lực để phát triển bền vững.

Công nghệ và nhân lực: Chìa khóa để bứt phá

Bên cạnh vốn và thể chế, công nghệ và nguồn nhân lực là hai yếu tố quyết định sự thành bại của doanh nghiệp tư nhân trong thời đại số. GS.TS Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu (Singapore), nhấn mạnh rằng nếu TP. Hồ Chí Minh muốn trở thành ‘thủ đô doanh nghiệp tư nhân’, thành phố cần xây dựng một bản đồ công nghệ và đổi mới sáng tạo, tập trung vào chuyển đổi số, AI, blockchain và tự động hóa để giúp doanh nghiệp tư nhân tăng năng suất.

GS.TS Vũ Minh Khương, giảng viên Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore phát biểu trực tuyến từ Singapore.

Tuy nhiên, công nghệ không thể phát huy tác dụng nếu không có nguồn nhân lực chất lượng cao. Hiện tại, tỷ lệ lao động có trình độ đại học trở lên tại khu vực doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm 9%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực. PGS.TS Phạm Tiến Đạt, Hiệu trưởng Đại học Tài chính - Marketing, cho rằng cần thúc đẩy các chương trình đào tạo liên kết giữa doanh nghiệp và trường đại học, hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác đào tạo nhân sự nội bộ.

Ngoài ra, cần có cơ chế đặc thù để giữ chân nhân tài. Theo các chuyên gia, Singapore đã áp dụng thành công mô hình ưu đãi thuế thu nhập cá nhân cho nhân sự cao cấp và cấp visa dài hạn cho lao động có tay nghề cao. TP. Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể học hỏi mô hình này để thu hút nhân tài công nghệ và quản trị giỏi.

Dù sở hữu nhiều lợi thế, TP. Hồ Chí Minh vẫn phải đối mặt với một chặng đường dài để thực sự trở thành trung tâm của doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam. Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng nếu thành phố thực hiện đồng bộ các giải pháp cải cách thể chế, hỗ trợ tài chính, ứng dụng công nghệ và nâng cao chất lượng nhân lực, mục tiêu này hoàn toàn có thể trở thành hiện thực.

PGS.TS Trần Đình Thiên kết luận: “Việt Nam cần một hệ thống doanh nghiệp tư nhân đủ mạnh để cạnh tranh với thế giới. Nếu làm được, TP. Hồ Chí Minh sẽ không chỉ là trung tâm kinh tế của Việt Nam mà còn là hình mẫu phát triển kinh tế tư nhân của Đông Nam Á”.

>> TS. Lê Duy Bình: Đầu tư tư nhân tăng 1% sẽ mang lại tác động bằng đầu tư công tăng 2,5%, FDI tăng 3,5%