'Trái tim' ngành xe điện ở Đức tạm ngừng hoạt động , hàng nghìn công nhân phải nghỉ việc

Volkswagen - nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu và biểu tượng của công nghiệp Đức đang trải qua giai đoạn khó khăn khi phải thu hẹp sản lượng và tạm dừng một số dây chuyền sản xuất xe điện tại hai nhà máy ở Đức. Động thái này không chỉ là sự điều chỉnh tạm thời để thích ứng với nhu cầu thị trường, mà còn phơi bày khủng hoảng niềm tin đối với chiến lược điện khí hóa từng được kỳ vọng là bước ngoặt lịch sử giúp hãng cạnh tranh với Tesla và các đối thủ Trung Quốc.

“Trái tim” xe điện chững lại

Theo The Guardian, Volkswagen sẽ tạm dừng sản xuất trong một tuần tại hai nhà máy Zwickau và Dresden - được coi là “trái tim” của mảng xe điện do sức mua thực tế thấp hơn nhiều so với dự báo. Zwickau từng là niềm tự hào của hãng khi trở thành nhà máy đầu tiên tại châu Âu chuyển hoàn toàn sang sản xuất xe điện từ năm 2020. Thế nhưng hiện nay, dây chuyền lắp ráp các mẫu Audi Q4 e-tron, Cupra Born hay VW ID.3 buộc phải tạm ngừng hoạt động.

Reuters cho biết thêm, nhà máy Emden, nơi sản xuất các mẫu ID.4 và ID.7, cũng đã cắt giảm giờ làm và có thể đóng cửa một số dây chuyền. Trái ngược với bức tranh ảm đạm đó, tại Wolfsburg - trung tâm sản xuất xe động cơ đốt trong - Volkswagen thậm chí còn phải bổ sung ca làm cuối tuần để đáp ứng nhu cầu cao với các mẫu xe truyền thống.

Việc tạm dừng sản xuất phản ánh sự lệch pha giữa tham vọng và thực tế. Trong khi ban lãnh đạo Volkswagen từng tuyên bố xe điện sẽ là “tương lai không thể đảo ngược”, thì người tiêu dùng vẫn còn dè dặt. Hạ tầng trạm sạc ở châu Âu chưa phát triển đủ, giá xe điện cao hơn xe động cơ xăng dầu, và tâm lý lo ngại về khả năng giữ giá trị sau khi mua khiến khách hàng chần chừ.

Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô châu Âu, xe điện hiện chỉ chiếm khoảng 16% doanh số bán mới, thấp hơn nhiều so với mức cần thiết để đạt mục tiêu khí thải của EU. Trong khi đó, các mẫu hybrid ngày càng được ưa chuộng hơn nhờ sự linh hoạt và chi phí hợp lý.

Tham vọng lớn nhưng bước đi chậm

Khó khăn của Volkswagen không chỉ đến từ phía cầu mà còn từ chính chiến lược sản phẩm. Hãng đang chậm triển khai nhiều mẫu EV trọng điểm, trong đó các dự án được kỳ vọng như ID.Roc hay ID.Golf liên tục lùi thời điểm ra mắt, khiến VW đánh mất lợi thế cạnh tranh. Trong khi đó, các nhà sản xuất Trung Quốc - được nhà nước hậu thuẫn mạnh mẽ đang ồ ạt xuất khẩu xe điện giá rẻ sang châu Âu, tạo áp lực cạnh tranh khốc liệt. Ngay tại sân nhà, nếu Volkswagen không nhanh chóng đổi mới, thị phần tất yếu sẽ suy giảm.

Tình trạng dư thừa công suất tại các nhà máy đã điện khí hóa như Zwickau càng làm tình hình thêm trầm trọng. Khi nhu cầu giảm nhẹ, hệ thống sản xuất chỉ chuyên cho xe điện trở nên kém linh hoạt, chi phí cố định cao và gần như không thể xoay chuyển sang sản xuất xe truyền thống. Kết quả là hàng nghìn công nhân phải nghỉ việc tạm thời. Volkswagen đã phải thương lượng một thỏa thuận lao động mới để tránh sa thải hàng loạt, chấp nhận giảm sản lượng nhằm bảo toàn việc làm.

Gánh nặng tài chính và áp lực từ chính sách

Volkswagen gần đây công bố khoản thiệt hại hơn 5 tỷ euro do chậm triển khai dòng xe điện tại Porsche, cộng thêm chi phí tái cấu trúc và áp lực từ thuế nhập khẩu của Mỹ. Nhiều chuyên gia dự báo tình trạng này có thể kéo dài, bởi hãng đang rơi vào “thế kẹt”: tiếp tục đầu tư mạnh vào xe điện thì rủi ro tài chính phình to, còn nếu quay lại phụ thuộc vào xe động cơ đốt trong thì sẽ tụt hậu trước các tiêu chuẩn khí thải khắt khe của EU.

Mâu thuẫn giữa chính sách và thực tế thị trường càng làm bài toán khó thêm phức tạp. EU đặt mục tiêu cắt giảm khí thải CO₂, buộc các hãng xe phải tăng nhanh tỷ trọng xe điện, nhưng nhu cầu không theo kịp khiến chi phí đầu tư trở thành gánh nặng. Volkswagen nhiều lần kêu gọi EU điều chỉnh mục tiêu khí thải, song chưa có tín hiệu thay đổi. Trong khi đó, nhiều quốc gia châu Âu cắt giảm các chương trình hỗ trợ mua xe điện, khiến thị trường càng trầm lắng.

Trong triển lãm IAA gần đây, Volkswagen cùng BMW và Mercedes đã đồng loạt ra mắt các mẫu EV mới với tầm hoạt động xa hơn, công nghệ pin cải tiến và khả năng sạc nhanh vượt trội - nỗ lực nhằm giành lại niềm tin của khách hàng. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu thị trường đã sẵn sàng cho làn sóng xe điện, hay đó chỉ là một “nước cờ phòng thủ” trong cuộc đua mà Tesla và các hãng xe Trung Quốc đang dẫn trước.

Từ biểu tượng công nghiệp Đức đến người chơi chật vật trong cuộc đua điện hóa, Volkswagen đang cho thấy quá trình chuyển đổi sang xe điện không hề dễ dàng. Câu chuyện thu hẹp sản xuất tại Zwickau và Dresden không phải dấu chấm hết, nhưng nó là lời cảnh báo rằng hãng đang bước vào giai đoạn thử thách lớn nhất kể từ bê bối khí thải “Dieselgate” năm 2015 - khi Volkswagen buộc phải xoay trục sang xe điện như một con đường sống còn.

Nếu không tìm được cách cân bằng giữa tầm nhìn dài hạn và nhịp điệu ngắn hạn của thị trường, những dây chuyền im ắng hôm nay ở Zwickau có thể chỉ là khởi đầu của một cuộc khủng hoảng sâu rộng hơn trong tương lai.