Việt Nam lợi gì sau việc EU đề xuất hoãn áp quy định chống phá rừng?

Ủy ban châu Âu (EC) vừa chính thức đề xuất hoãn lần thứ hai việc áp dụng Quy định chống phá rừng (EUDR), bộ khung pháp lý được đánh giá là có tác động sâu rộng nhất trong những năm gần đây đối với thương mại nông, lâm sản toàn cầu.

Theo lộ trình ban đầu, EUDR sẽ có hiệu lực từ ngày 30/12/2025 đối với doanh nghiệp lớn và 30/6/2026 đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Tuy nhiên, do lo ngại hệ thống công nghệ thông tin chưa sẵn sàng xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ, EC đề xuất lùi thời điểm áp dụng sang cuối năm 2026.

Động thái này không chỉ làm giảm áp lực cho doanh nghiệp trong khối EU mà còn mang đến một “khoảng đệm” quan trọng cho các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Bởi khi EUDR đi vào thực thi, các lô hàng gỗ, cà phê, ca cao, cao su, dầu cọ… xuất khẩu vào EU đều phải kèm chứng chỉ truy xuất nguồn gốc, chứng minh không liên quan đến phá rừng sau ngày 31/12/2020.

Ông Nguyễn Nam Hải - Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa) - cho rằng: “Việc EU lùi thời hạn thực thi EUDR là một quyết định rất kịp thời. Doanh nghiệp cà phê Việt Nam có thêm thời gian để hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình sản xuất và tăng tỷ trọng sản phẩm chế biến sâu, thay vì chỉ dựa vào xuất khẩu cà phê nhân”.

Theo ông Hải, trong 8 tháng năm nay, xuất khẩu cà phê Việt Nam đã ghi nhận mức tăng trưởng kỷ lục đạt 6,4 tỷ USD, tăng gần 60% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, EU vẫn là thị trường số 1, chiếm tới 63% kim ngạch. “Nhiều doanh nghiệp đang tranh thủ khoảng thời gian này để tăng tốc xuất khẩu trước khi quy định áp dụng”, ông Hải nói.

Cùng với cà phê, các ngành hàng gỗ, cao su, ca cao… cũng có thêm thời gian để rà soát chuỗi cung ứng.

Ông Phùng Quốc Mẫn - Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TPHCM (HAWA) đánh giá: “Nếu EUDR áp dụng gấp, nhiều doanh nghiệp gỗ có nguy cơ mất thị trường vì chưa kịp đầu tư công nghệ. Khoảng lùi này giúp doanh nghiệp giảm áp lực tài chính", ông Mẫn nói.

Theo ông Mẫn, việc hoãn áp dụng không đồng nghĩa với việc EU “nới lỏng” tiêu chuẩn. Mục tiêu chống phá rừng, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững vẫn là kim chỉ nam bất di bất dịch trong chính sách thương mại của khối này, do đó các doanh nghiệp Việt cần khẩn trương rà soát lại quy trình và sản phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu phía EU đưa ra nếu muốn làm ăn lâu dài tại thị trường này.

Đại diện Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) cảnh báo: “Chi phí đầu tư công nghệ để đáp ứng yêu cầu EUDR không nhỏ, nhất là với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước và hiệp hội trong việc xây dựng hệ thống chung, nhiều doanh nghiệp sẽ khó trụ lại.

Vifores cũng nhiều lần kiến nghị xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc tập trung cấp quốc gia, thay vì để doanh nghiệp tự xoay xở manh mún.

“Chuẩn bị cho EUDR không chỉ là chuyện kỹ thuật truy xuất nguồn gốc. Đó còn là câu chuyện chi phí và năng lực quản trị chuỗi cung ứng, buộc các doanh nghiệp Việt phải tái cấu trúc mạnh mẽ hơn”, đại diện Viforest cho hay.