Biệt thự cổ hơn 100 tuổi, nơi vị vua cuối cùng của Việt Nam nghỉ dưỡng sắp được tu bổ

UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành thông báo kết luận của đồng chí Nguyễn Long Biên - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, về đề xuất sửa chữa, tu bổ di tích Biệt thự Cầu Đá (hay còn gọi là Lầu Bảo Đại, tại phường Nha Trang).

Theo kết luận, trong thời gian chờ các cơ quan chức năng xử lý những vấn đề liên quan đến Dự án Khu du lịch nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại, cần khắc phục tình trạng xuống cấp của di tích.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch được giao nhiệm vụ chỉ đạo Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa tỉnh kiểm tra thường xuyên, bảo vệ và quản lý di tích; chủ động phòng, chống mối mọt, dọn dẹp vệ sinh, chăm sóc cảnh quan, cắt tỉa cây xanh và gia cố những hạng mục bị hư hại để ngăn ngừa nguy cơ xuống cấp thêm.

Sở VHTTDL cần phối hợp với các sở, ban, ngành và địa phương liên quan nghiên cứu, xây dựng giải pháp cụ thể cho Dự án Sửa chữa, tu bổ di tích Biệt thự Cầu Đá. Các nội dung tham mưu phải đảm bảo tính khả thi, hiệu quả và tuân thủ quy định, đồng thời làm rõ phương án đầu tư, khai thác, quản lý hạ tầng giao thông và hạ tầng kỹ thuật phục vụ di tích, trong mối liên hệ với Dự án Khu du lịch nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại - một dự án hiện vẫn đang chờ cấp thẩm quyền xem xét, chưa được tiếp tục triển khai. Thời hạn báo cáo UBND tỉnh được yêu cầu hoàn thành trước ngày 30/11.

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh giao Văn phòng UBND tỉnh phối hợp tham mưu tổ chức đoàn kiểm tra thực tế tại di tích Biệt thự Cầu Đá, đồng thời làm việc với Công ty Cổ phần Đầu tư Khánh Hà và các đơn vị liên quan để nắm bắt tình hình, thống nhất phương án quản lý và sử dụng hạ tầng kỹ thuật phục vụ di tích cũng như dự án.

Lầu Bảo Đại là quần thể gồm 5 biệt thự cổ có tên là Xương Rồng, Bông Sứ, Bông Giấy, Phượng Vĩ và Cây Bàng. Các công trình này được xây dựng vào năm 1923 theo phong cách kiến trúc Pháp đặc trưng, cùng bãi tắm Hoàng hậu và bến thuyền riêng. Những năm 1940-1945, vua Bảo Đại - vị vua cuối cùng của Việt Nam, cùng hoàng hậu Nam Phương thường đến đây nghỉ dưỡng.

Tháng 10/1995, khu vực Lầu Bảo Đại được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia. Với kiến trúc độc đáo, khu di tích từng mở cửa đón khách tham quan và tấp nập người ra vào.

Tháng 8/2013, tỉnh Khánh Hòa phê duyệt quy hoạch chi tiết khu di tích và giao 13,6ha đất (gồm 8,9ha di tích và núi Cảnh Long, phần còn lại là mặt biển vịnh Nha Trang) cho Công ty Khánh Hà triển khai dự án Khu nghỉ dưỡng cao cấp Bảo Đại.

Nhà đầu tư dự kiến cải tạo 5 biệt thự cổ để khai thác du lịch, xây dựng mới khách sạn, nhà hàng, bến du thuyền và 36 biệt thự để bán. Tuy nhiên, từ năm 2017, dự án bị đình chỉ do hàng loạt sai phạm.

Đầu năm 2023, chủ đầu tư trả lại phần đất có các biệt thự cổ để địa phương tiến hành bảo tồn. UBND tỉnh đã thu hồi hơn 9.200m² đất và bàn giao cho Trung tâm Bảo tồn di tích quản lý.

Hiện tại, một số di tích trong khu biệt thự bị xuống cấp trầm trọng. Biệt thự Xương Rồng - công trình có vị trí đẹp nhất, từng là điểm ngắm toàn cảnh Nha Trang nay bị cỏ mọc um tùm, hoang hóa.

Biệt thự Bông Sứ là nơi vua Bảo Đại nghỉ ngơi, vẫn giữ được vẻ cổ kính. Tầng một từng dùng để họp và tiếp khách, tầng hai là phòng nghỉ của vua và hoàng hậu, còn sân thượng là khoảng không gian đón gió và ngắm trăng.

Đầu tháng 7/2025, sự việc Trung tâm Bảo tồn di tích đề xuất sử dụng biệt thự Bông Sứ làm nơi ở cho hai lãnh đạo sở sau khi sáp nhập tỉnh gây xôn xao dư luận. Sau khi xem xét, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác định đây là đề xuất chưa phù hợp, chưa báo cáo lãnh đạo, đồng thời yêu cầu kiểm điểm trách nhiệm tập thể và cá nhân liên quan.

Biệt thự Bông Giấy cũng có nhiều dấu hiệu xuống cấp, tường bong tróc. Trong khi đó, biệt thự Cây Bàng và biệt thự còn lại cũng trong tình trạng hư hỏng do không được tu sửa trong nhiều năm. Xung quanh các công trình là những khu vực đất bị đào bới dở dang từ dự án nghỉ dưỡng, gây mất mỹ quan.

Bên trong các biệt thự từng lưu giữ nhiều hiện vật như bàn ghế, tủ, ảnh của vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương. Trong thời gian triển khai dự án nghỉ dưỡng, người dân không được phép tham quan khu di tích và các hiện vật này. Đến tháng 4/2019, chính quyền địa phương yêu cầu mở cửa lại di tích.

Khu vực Lầu Bảo Đại hiện còn nhiều dãy nhà và điểm cảnh quan trên núi Cảnh Long vẫn giữ được vẻ đẹp tự nhiên với cây xanh và hoa lá. Tuy nhiên, phần lớn công trình đang xuống cấp và chờ phương án tu bổ phù hợp.